بار ديگر در سال 1356 به دنبال اعلام فضاى باز سياسى از جانب حكومت شاه كه در ارتباط با سياست حقوق بشر كارتر انجام پذيرفته بود، جبهه ملّى به فعاليت پرداخت، [1] ليكن مثل سابق رشد نكرد. دليل اين امر در رهبرى پر جاذبه امام خمينى بود كه امكان جذب علاقه‌مندان فعاليتهاى سياسى را از آنها سلب كرده بود.

3- مرگ: پس از آنكه يكى از رهبران جبهه ملى يعنى شاهپور بختيار، با قبول پست نخست وزيرى رژيم سلطنتى در لحظات احتضار حكومت شاه، آبروى خود و حزبش را به باد داد، در واقع جبهه ملّى نيز مرد. تكميل اين مرگ با افشاى اسناد جاسوسى و وابستگى بسيارى از رهبران جبهه ملّى در جريان اشغال لانه جاسوسى آمريكا صورت پذيرفت و سبب فرار بسيارى از آنها به غرب شد. [2]

دعوت جبهه ملّى از مردم به راهپيمايى عليه لايحه قصاص و افشاگرى صريح امام خمينى- ره- نيز مزيد بر علت گرديد. [3] بر اين اساس مى‌توان تاريخ مرگ جبهه ملّى را در اواسط سال 1360 دانست. البته، هنوز در كشورهاى غربى با نام جبهه ملى فعاليت‌هايى صورت مى‌پذيرد كه چندان قابل توجه نيست.

چه كسانى؟

1- بنيانگذاران: مصدّق السلطنه به اتفاق هيجده نفر؛ شمس الدين امير علائى، يوسف مشار، هروى، شايگان، محمود نريمان، كريم سنجابى، كاويانى، مظفر بقائى، حسين مكى، عبدالقدير آزاد، عباس خليلى، حائرى زاده، عميدى نورى، حسين فاطمى، محمد رضا جلالى نائينى، احمد ملكى، ارسلان خلعتبرى، و زيرك زاده، بنيانگذاران جبهه ملّى محسوب مى‌شوند. [4]

[1] مطالعات سِیاسِی، کتاب اوّل، ص 220 (برداشت)

[2] رِیشه‌ِیابِی مختصرِی از تارِیخچة گروهها، ص 81.

[3] خط سازش: بررسِی و تحلِیل تحقِیقِی و مستندِی پِیرامون تارِیخچه، مواضع و عملکرد نهضت آزادِی اِیران، مجتبِی سلطانِی، سازمان تبلِیغات اسلامِی، تهران، 1367، ج 1، ص 53 ـ 56.

[4] رِیشه‌ِیابِی مختصرِی از تارِیخچه گروهها، ص 60 ـ 62.