و انتظامى ايران را خلع سلاح كردند و ادارات آذربايجان را به تصرف خود درآوردند و فرقه دموكرات آذربايجان به رهبرى سيد جعفر پيشه ورى تشكيل حكومت خودمختار آذربايجان را اعلام كرد. همچنين چندى بعد كمونيستهاى كردستان با تشكيلِ حزب كمونيست در كردستان، جمهورى دموكراتيك كردستان را به رهبرى قاضى محمّد در مهاباد تشكيل دادند. دولت ايران ضمن اعتراض به اين اقدام روسيه، نيروهايى را جهت سركوب آنها به آذربايجان اعزام كرد كه نيروهاى شوروى در اطراف قزوين آنها را متوقف كردند. «حكيمى» كه در اين زمان نخست وزير بود با ارسال پيامهايى به رهبران متّفقين به اين عمل شوروى اعتراض كرد. دولتهاى آمريكا و انگليس با پيشنهاد تشكيل كميسيون سه جانبه با شركت كشورهاى پيروز در جنگ، خواستار رسيدگى به اين مسأله شدند كه مورد مخالفت نمايندگان ايران قرار گرفت. [1]

علت مخالفت ايران آن بود كه خود در آن نقشى نداشت زيرا به آن دعوت نشده بود.

سرانجام حكيمى به سفير ايران در لندن- سيد حسن تقى زاده- دستور داد شكايت ايران عليه شوروى را تسليم دبير كل موقت سازمان ملل كند و فرداى آن روز از نخست وزيرى استعفاد داد و «احمد قوام» به اين مقام منصوب شد. در جلسه مجمع عمومى سازمان ملل متّحد نمايندگان ايران و شوروى سخنرانى كردند سپس حل اين مشكل به شوراى امنيت ارجاع داده شد و آن شورا ايران و شوروى را به مذاكره مستقيم با يكديگر توصيه كرد. در پى آن، احمد قوام نخست وزير وقت ايران به شوروى سفر كرد ولى مذاكرات او در مسكو با مقامهاى آن كشور نتيجه‌اى نداشت و ايران دوباره به شوراى امنيت شكايت كرد. سرانجام پس از اولتيماتوم «ترومن» رئيس جمهور آمريكا به شوروى از يك سو و سياستهاى قوام و امضاى قرارداد نفت معروف به قرارداد قوام- سادچيكف با شوروى آن كشور ناچار شد موافقت نامه‌اى را با نخست وزير ايران منعقد كند كه بر اساس آن نيروهاى شوروى خاك ايران را ترك كردند. پس از آن نيروهاى ايرانى به‌

[1] - سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، هوشنگ مهدوى، ص 110-106؛ تاريخ روابط خارجى، مهدوى، ص 240-239.