آمريكا و كنسرسيوم نفت ايران‌

زاهدى پس از كودتا با حمايت آمريكا و انگليس به نخست وزيرى منصوب شد. وى تغييرات زيادى در سياستهاى داخلى و خارجى به وجود آورد. مهمترين وظيفه او از نظر داخلى سركوب نهضت و از نظر خارجى حل مسأله نفت بود. در واقع هدف كودتا كه آمريكا و انگليس براى انجام آن به تفاهم رسيده بودند. در همين دو مورد اصلى خلاصه مى‌شد كه زاهدى مأمور بود آنها را به نحوى كه منافع آن دو كشور تأمين شود، حل كند.

اوّلين اقدام در اين مورد برقرار مجدّد رابطه با انگلستان بود كه بلافاصله پس از نخست وزيرى زاهدى صورت گرفت. [1]

در بهمن 1332 ه. ش نمايندگان پنج شركت نفتى بزرگ آمريكايى، شركت نفت انگلستان و شركتهاى فرانسوى و هلندى در لندن گرد آمدند ودرباره نفت ايران و تقسيم آن به تفاهم رسيدند. سپس هيأتى را جهت بازديد تأسيسات نفتى عازم ايران كردند كه رياست آن را هوارد پيچ به عهده داشت (Howard page) همزمان با تحرّك شركتهاى خارجى، زاهدى نيز يك هيأت مشورتى با شركت وزراى خارجه (عبدالله انتظام)، دارايى (على امينى) و اقتصاد (فخرالدين شادمان) و سفراى [2] ايران در آمريكا و انگليس و حاج محمد نمازى [3] و با شركت دو كارشناس خارجى ريبر (Rieber) و دون‌پرت (Dovenpert) تشكيل داد تا به پيشنهادهاى شركتهاى خارجى رسيدگى كنند.

هيأت مشاوران نخست وزير، نظر دو كارشناس خارجى را كه بر اساس آخرين طرح پيشنهادى مشترك آمريكا و انگليس كه قبل از كودتا ارائه شده بود، پذيرفتند و دولت زاهدى نيز آن را به تصويب رساند. [4]

پس از تصويب طرح در دولت زاهدى، نمايندگان شركتهاى خارجى كه يك‌

[1] - تاريخ سياسى معاصر، مدنى، ج 1، ص 300-296؛ تاريخ 25 ساله ايران، غلامرضا نجاتى، ج 1، ص 78-74.

[2] - سفراى ايران در آمريكا وانگليس عبارت بودند از: نصرالله انتظام و على سهيلى.

[3] - حاج نمازى به عنوان شخص مطلع از صنعت نفت آمريكا بود.

[4] - تاريخ 25 ساله ايران، نجاتى، ج 1، ص ص 81-80؛ تاريخ سياسى معاصر ايران، مدنى، ج 1، ص 306-305.