روابط ايران با تركيه‌

پس از فروپاشى امپراتورى عثمانى، كشور تركيه فعلى از بقاياى آن تشكيل شد. در سال 1302 ه. ش/ 1923 م هنگامى كه مصطفى كمال پاشا (آتاتورك) در آن كشور نظام جمهورى اعلام كرد و قدرت را به دست گرفت، رضاخان كه بر مسند نخست وزيرى ايران تكيه زده بود، بلافاصله با آتاتورك روابط دوستانه‌اى برقرار نمود و پس از اين كه به سلطنت رسيد، به آن كشور مسافرت كرد و روابط دو ديكتاتور با يكديگر گسترش يافت.

اوج همكارى‌و روابط دو كشور در اين زمان شركت آنها در پيمان عدم تعرض منطقه‌اى «سعدآباد» در سال 1316 ه. ش بود. [1]

پس از سقطو رضاخان از قدرت و آغاز سلطنت محمدرضا، روابط دو كشور روال عادى خود را طى كرد و پس از تشكيل «پيمان دفاعى بغداد» و عضويت ايران در آن، سياست خارجى دو كشور با توصيه امريكا وانگليس تحت عنوان سياست كلى كشورهاى بلوك غرب عليه شوروى (كانتينمنت) گرايش بيشترى به سوى همگرايى يافت و دو كشور ايران و تركيّه اوّلين سد دفاعى جنوب بلوك شرق و كمونيست را تشكيل دادند.

ظهور «جمال عبدالناصر» در مصر و ملى شدن كانال سوئز و تشكيل حكومت طرفدار شوروى در دو كشور مصر و سوريه از يك سو و كودتاى سال 1337 ه. ش/ 1958 م در عراق و سقوط حكومت سلطنتى طرفدار غرب و جايگزينى حكومت طرفدار «عبدالناصر» متمايل به شوروى در آن كشور از سوى ديگر، باعث نزديكى بيشتر دو كشور ايران وتركيه شد. در نتيجه اين دو كشور با همكارى امريكا و مشاركت انگلستان و پاكستان پيمان ديگرى را به نام «سنتو» [2] در آنكارا تشكيل دادند. روابط سياسى، اقتصادى، امنيتى و نظامى ايران و تركيه به علت اشتراكات گوناگون دوكشور روز به روز گسترش پيدا كرد و به عاليترين سطح خود در دوران جنگ سرد رسيد. [3]

[1] - ر. ك: سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، هوشنگ مهدوى، ص 43-42.

[2] . 1 - Regional Cooperation for Developmnt. (RCD)

[3] - ر. ك: سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، هوشنگ مهدوى، ص 340-335.