درس سوم: روابط خارجى ايران در دوران سلطنت محمدشاه

پس از درگذشت «فتحعليشاه»، «محمد ميرزا» فرند «عباس ميرزا» از ميان صدها فرزند و نوه او، با سركوبى و شكست مدعيان سلطنت از يك سو و حمايت سفيران روس و انگليس از سوى ديگر با نام «محمّد شاه» به پادشاهى رسيد و مدّت چهارده سال بر ايران حكمرانى كرد.

مهمترين مشكلى كه سياست خارجى محمد شاه را تحت شعاع خود قرار داده بود، مسأله هرات بود. هرات در طول تاريخ هميشه جزئى از خاك ايران بوده و ادعاى ايران بر آن بر مبناى دلايل و سابقه تاريخى بود. در اين زمان «كامران ميرزا» پسر محمود شاه در آنجا به قدرت رسيد و در مقابل ايران سر به طغيان گذاشت و از پرداخت ماليات خوددارى كرد. انگلستان كه در اين زمان نسبت به روسيه در صحنه سياست ايران؛ در موضع ضعف قرار داشت، با حمايت از حاكم شورشى هرات در امور داخلى ايران دخالت كرد و مدتهاى زيادى هرات را به يكى از مشكلات بغرنج روابط خارجى ايران تبديل كرد.

مسأله هرات‌

الف- سابقه تاريخى مشكلات هرات‌

كشورهاى اروپايى و بويژه انگلستان در همه عهدنامه ها و قراردادهاى دو جانبه قبلى، افغانستان را هميشه جزء خاك ايران مى‌دانستند؛ امّا بعد از شكست ايران در جنگ با روسها و انعقاد قرار داد صلح تركمنچاى، دولت انگلستان و حكومت انگليسى هند به‌