اين نتيجه رسيدند كه نفوذ روسيه در ايران افزايش يافته است. آنها براى جلوگيرى از تجاوز و دست اندازى روسيه به هندوستان و حفظ حريم امنيت انگلستان لازم ديدند كه افغانستان به صورت حد فاصل بين ايران و هندوستان قرار گيرد. به همين دلايل افغانها و بويژه امير هرات را تشويق به شورش و سرپيچى عليه حكومت مركزى ايران كردند. بعد از پايان جنگ دوم ايران و روس فتحعليشاه، «عباس ميرزا» را مأمور سركوبى شورشيان استانهاى شرقى ايران كرد. «عباس ميرزا» ابتدا ياغيان خراسان و سيستان وبلوچستان را سركوب كرده و امنيت را در آنجا برقرار ساخت. پس از آن وى به «كامران ميرزا»، امير هرات كه چند سالى بود از حكومت مركزى ايران سرپيچى ميى‌كرد، اخطار نمود كه دست از طغيانگرى بردارد. [1]

پاسخ منفى حاكم هرات به اخطار عباس ميرزا از يك سو و تشويق روسيه به لشكر كشى و تصرف آنجا از سوى ديگر، باعث شد كه «عباس ميرزا» دستور حمله به هرات را صادر كند. نيروهاى ايران به فرماندهى محمد ميرزا فرزند عباس ميرزا پس از شكست افغانها، هرات را به محاصره خود درآودند و هنگامى كه پيروزى نهايى نزديك بود، ناگهان عباس ميرزا، درگذشت و فتحعليشاه دستور عقب نشينى نيروهاى ايران را صادر كرد. در اين زمان معاهده‌اى بين «ميرزا ابوالقاسم قائم مقام» از سوى ايران و «كامران ميرزا» حاكم هرات به امضا رسيد و او همچنان در مسند اميرى هرات باقى ماند. [2]

ب- توافق روس و انگليس بر سر حفظ استقلال ايران‌

پس از عهدنامه صلح تركمنچاى، روسيه كه به بخشى از هدفهاى توسعه طلبانه خود در ايران دست يافته بود، خواستار روابط مسالمت آميز همراه با آرامش با ايران بود و براى مدّتى سياست خشونت و توسعه طلبى در ايران را كنار گذاشت. همچنين پس از مرگ فتحعليشاه، بر اساس يكى از بندهاى همان عهدنامه كه دست آن كشور را در امور داخلى ايران باز گذاشته بود، از به قدرت رسيدن «محمّد ميرزا»، فرزند «عباس ميرزا» با نام «محمّد شاه» حمايت كرد و نفوذش در دربار ايران بيشتر شد. انگلستان كه راضى به‌

[1] - تاريخ روابط خارجى ايران، عبدالرضا هوشنگ مهدوى، ص 137.

[2] - همان؛ تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، دو جلد، ج 1، ص 256-255، 1369.