تجارى تركمنچاى برخوردار بود، بهره‌مند شود و زمينه‌هاى نفوذ اقتصادى و تجارى دولت خود را در ايران فراهم كند. سرانجام اين پيمان تجارى در همان سال بين‌

«مك نايل» و «ميرزا ابوالحسن خان شيرازى» وزير امور خارجه ايران به امضا رسيد. به موجب مفاد اين پيمان، دولت انگلستان همانند دولت روسيه از مزاياى دولتهاى «كاملة [1] الوداد» در ايران برخوردار شد. [2]

پس از بهبود روابط ايران وانگليس، اين كشور دست به تحوّلات عمده‌اى در افغانستان زد. از جمله «دوست محمد خان» امير كابل و «كهندل خان» امير قندهار را از قدرت بركنار كرد و فردى وابسته به خود به نام «شاه شجاع» را به جاى آنها نشاند و طى قراردادى با «كامران ميرزا» امير هرات او را از هر گونه رابطه مستقل با ايران بازداشته و بدين ترتيب نفوذ زيادى در افغانستان پيدا كرد. امّا «يار محمّد خان» وزير «كامران ميرزا» از موقعيت هرج و مرج موجود در افغانستان استفاده كرده و «كامران ميرزا» را به قتل رساند و خود به قدرت رسيد و به نام شاه ايران سكه زده و خطبه خواند ودر نتيجه هرات دوباره به خاك ايران ملحق شد. [3]

بحران روابط ايران و عثمانى و معاهده دوم ارز روم (ارزنةالروم)

همان طورى كه درگذشته گفته شد، به موجب عهدنامه اوّل «ارزنةالروم» اختلافها و كشمكشهاى مرزى ايران و عثمانى پايان يافته و روابط دو كشور پس از ان به حالت عادى درآمد. امّا چند حادثه در زمان پادشاهى محمّد شاه باعث شد كه روابط دو كشور دوباره به حالت بحران و تيرگى درآيد. حادثه اوّل اين بود كه در سال 1217 ه ش/ 1838 م، هنگام محاصره توسط ايران، نيروهاى عثمانى به تحريك انگلستان به بندر ايرانى خرمشهر حمله كردند و بخشهاى مهمّى از آنجا را به ويرانى كشانده، دست به قتل و غارت مردم زدند. حادثه دوم پناه دادن ايران به حاكم سليمانيه بود كه از طرف مسؤولان‌

[1] - درج اصل كاملة‌الوداد در قراردادهاى بازرگانى حاكى از پذيرش تصاوى رفتار و عدم تبعيض با كشورهاست.

[2] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، ج 1،، ص 144؛ تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، ج 1، ص 289-277

[3] - همان، ص 144؛ تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، ج 1، ص 289-277.