درس پنجم: ناصرالدين شاه و دوران امتيازات و انحصارات (2)

بطور كلى اگر دوران طولانى پادشاهى ناصرالدين شاه را به دو قسمت تقسيم كنيم.

ويژگى دوره اوّل، برقرارى ثبات و امنيت داخلى و ويژگى دوره دوّم، سه سفر طولانى او به اروپا و واگذارى امتيازهاى زيادى در طى اين سفرها يا پس از آنها، به بيگانگان مى‌باشد. شرايط بعضى از اين امتيازها آن قدر يكطرفه وذلّت بار بود كه مورد مخالفت شديد علما و مردم واقع شدو لغو گرديد. (مانند رويتر و تنباكو).

بركنارى ميرزا آقاخان نورى، تأسيس وزارتخانه‌هاى مستقل و وبرقرارى خطوط تلگراف‌

«ميرزا آقاخان نورى» كه مهره انگليسى محسوب مى‌شد و با پشتيبانى آنها به صدارت رسيده بود، با شروع «جنگ هرات» با سفارت روس تماس برقرار كرده، مورد اعتماد روسها واقع شد. به همين دليل او كم كم اعتماد انگليسيها را نسبت به خود از دست داد؛ تا جايى كه مقامهاى انگليسى در موقع انعقاد قرارداد «صلح پاريس» با ايران، خواستار بركنارى او از صدارت شدند. امّا پس از اين كه روابط بين دو كشور رو به بهبودى نهاد وارتباط مجدّد بين دو كشور برقرار شد، «ميرزا آقا خان» طى نامه‌اى به سفارت آن كشور، خود را در جنگ هرات بى تقصير دانسته، به دولت انگلستان اعلام وفا دارى كرد. وزير مختار انگلستان نامه او را تسليم شاه كرد و ناصرالدين شاه هم بلافاصله او را از صدارت عزل و بطور كلى عنوان صدارت را از مشاغل دولتى ايران حذف نمود. او سپس از طريق‌