اطلاعاتى كه از كشورهاى اروپايى به دست آورده بود، شش وزارتخانه [1] مستقل تأسيس كرد [2] و پس از مدتى حدود و وظايف و اختيارات هر كدام از اين وزارتخانه ها را نيز مشخص نمود. [3]

يكى ديگر از حوادث و رويدادهاى مهمّ اين دوره كه بعدها نقش مهمّى بر روابط خارجى ايران گذاشت، انعقاد قراردادهاى تأسيس خطوط تلگراف با روسيه، انگلستان و آلمان و در نتيجه بر قرارى ارتباط تلگراف بين ايران و كشورهاى اروپايى و همچنين كشورهاى همسايه مثل امپراتورى عثمانى، روسيه و هندوستان بود كه باعث تسهيل در ارتباطات خارجى ايران گرديد، همچنين خود سرآغاز واگذارى امتيازهاى ديگرى شد. [4]

پيشروى روسيه در آسياى مركزى و پيمان «آخال»

روسيه كه پس از شكست در «جنگ كريمه» از پيشروى در منطقه استراتژيك بالكان مأيوس شده بود، بناچار براى ادامه «سياست توسعه طلبى» خود راه آسياى مركزى و تركستان را در پيش گرفت. خوانين شهرهاى «بخارا»، «مرو»، «خيوه» و ساير شهرهاى تركستان تا زمان پادشاهى محمّدشاه از ايران اطاعت مى‌كردند و حتّى در اوايل سلطنت ناصرالدين شاه هم براى تبريك جلوس پادشاهى او نمايندگانى به ايران اعزام كردند. امّا پس از اين كه ايران درگير جنگ هرات شد، حاكمان اين شهرها كم كم سر به طغيان و شورش برداشتند آن‌ها ابتدا چند بار به وسيله دولت ايران سركوب شدند، ولى پس از مدّتى، ايران ديگر هيچ گونه كوششى براى سركوب و تصرف شهرهاى تركستان از خود نشان نداد. دولت روسيه از غفلت ايران نسبت به شورشهاى خوانين آنجا و از گرفتارى انگلستان در شورشهاى هندوستان استفاده نموده، پيشروى در آسياى مركزى را آغاز

[1] - اين شش وزارتخانه عبارت بودند از: وزارت امور خارجه، وزارت داخله، وزارت وظايف و اوقاف، وزارت جنگ، وزارت ماليه ووزارت عدليه.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران در دوران ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، ولايتى، ص 65-63.

[3] - همان، ص 90-89.

[4] - همان، ص 81-69.