كرد و توانست در طول چند سال، شهرهاى «سمرقند»، «تاشكند» و سرزمين «بخارا» را به تصرف خود درآورد. دولت ايران نه تنها نسبت به تجاوز و تصرف شهرهاى خود از سوى روسيه اعتراض نكرد، بلكه به خاطر سركوبى «ازبكها» و «تركمنها» كه به سرحدات خراسان حمله مى‌كردند، خوشحال هم بود. [1]

روسها به اين مقدار هم اكتفا نكردند و پس از عبور از رود «جيحون» در مدت پانزده سال، يعنى از سال 1239 ه ش 1860/ م تا 1254 ه ش 1875/ م، توانستند كليه نواحى «مرو، تركستان» و «ماوراءالنهر» را بدون هيچ گونه اعتراض و مقاومتى از سوى دولت ايران تصرف كنند. سرانجام پس ازمدتى در سال 1260 ه ش/ 1881 م، به موجب پيمان نامه «آخال» كه بين «ميرزا سعيد خان» وزير امور خارجه ايران و «ايوان زينوويوف» [2] وزير مختار روسيه در ايران به امضا رسيد، ايران بطور كلى از ادعاى خود نسبت به «تركستان» و «ماوراءالنهر» صرف نظر كرد و در مقابل روسيه هم متعهد شد كه از تجاوز قبايل تركمن به خاك ايران جلوگيرى كند. بدين ترتيب قسمتهاى مهمّ ديگرى نيز از خاك ايران جدا شده و حدود مرزهاى ايران كوچكتر گرديد. [3]

صدارت سپهسالار و امتياز رويتر

پس از بركنارى ميرزا آقاخان نورى و حذف صدارت از سوى ناصرالدين شاه، تصميم گيرى درباره امور مهمّ كشور توسط شورايى مركب از شش وزير كه به دستور شاه در رأس وزارتخانه ها قرار گرفته بودند، انجام مى‌شد. وى كه از اين امر ناراضى بود، تصميم گرفت دوباره شخصى را به صدارت برگزيند و به همين جهت در جستجوى شخص مناسب اين مقام بود [4] تا اين كه شاه قصد مسافرت وزيارت اماكن مقدسه در كشور عثمانى (عراق فعلى) را كرد و نامه اى به «ميرزا حسين خان قزوينى مشيرالدوله» وزير مختار مقيم ايران در استانبول نوشت تا ضمن گفتگو با دولت عثمانى، مقدمات‌

[1] - تاريخ روابط خارجى ايران، هوشنگ مهدوى، ص 162-161؛ تاريخ روابط سياسى ايران با دنيا، حسام معزى، ص 647.

[2] . 1 - Ivan Zinoviev.

[3] - همان، ص 163-162.

[4] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، مدنى، ج 1، ص 376