آزادى كشتيرانى تجارى در كاروان به يك شركت انگليسى به نام «لينچ» و ديگرى واگذارى امتياز تأسيس بانك شاهنشاهى ايران به «جرج رويتر» پسر صاحب امتياز «رويتر» بود كه به مدت شصت سال اجازه نشر اسكناس در ايران به او واگذار شد. جرج رويتر نيز از ادعاى خسارته وارد شده بر پدرش ناشى از لغو قرارداد قبلى دست كشيد. [1]

ناصرالدين شاه كه پس از سفر اوّل خود به اروپا در مقابل دو كشور بزرگ روسيه و انگلستان، سياست «موازنه مثبت» را در پيش گرفته بود و در برابر هر امتيازى كه به يكى از اين دو كشور يا اتباع آنها مى‌داد، براى جلوگيرى از اعتراض و رضايت كشور ديگر، امتيازى هم به آن كشور ديگر يا اتباعش مى‌داد؛ به همين دليل، پس از واگذارى امتياز بانك شاهنشاهى، به انگلستان، امتياز تأسيس بانك استقراضى (- رهنى) را براى مدت 75 سال به «پُلياكف» نماينده بانك استقراضى روسيه داد. كار اين بانك انجام معاملات رهنى بود و كم‌كم شعبه‌هاى آن در ساير شهرهاى ايران تأسيس گشت كه باعث افزايش نفوذ روسيه در ايران شد. [2]

سفر سوم ناصرالدين شاه به فرنگ و واگذارى امتيازهاى ديگر

در سال 1268 ه ش/ 1889 م، سفر سوم ناصرالدين شاه به اروپا بنا به دعوت بعضى از كشورهاى اروپايى و بويژه فرانسه آغاز شد. مسافرت هيأت ايرانى به سرپرستى شاه ايران و همراهى «ميرزا على اصغرخان امين‌السلطان» صدر اعظم و چندين نفر ديگر از مقامهاى بلندپايه ايران از روسيه آغاز شد و به مدت هفت ماه به طول انجاميد. پادشاه ايران علاوه بر روسيه از كشورهاى لهستان، آلمان، هلند، بلژيك، انگلستان، فرانسه و اتريش، مجارستان نيز بازديد كرد و در هر يك از آن كشورها، مورد پذيرايى قرار گرفته، مذاكراتى جهت بسط روابط با آنها يا برقرارى روابط سياسى انجام داد. [3]

دولت انگلستان كه به علت درگيريهاى داخلى وجا به جايى قدرت بين احزاب آن‌

[1] - پژوهشى در تاريخ ديپلماسى ايران، مهميد 7 ص 242-237؛ همچنين تاريخ روابط خارجى ايران در دوران ناصرالدين شاه، ولايتى، ص 259-243.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران در دوران ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، ولايتى، ص 337-335.

[3] - همان، ص 314-299.