مدرس در مجلس پنجم‌

مجلس دوره پنجم در حالى آغاز شد كه رضا خان موفق به اشغال پست رياست وزرايى شده بود. مدرس در مجلس پنجم رسماً پيكار خود را با رضا خان آغاز كرد. در اين احوال انتخابات دوره پنجم مجلس به پايان رسيد. در پى آن زمزمه تغيير رژيم بلند شد. ايجاد رژيم جمهورى كه آن روزها در تركيه برقرار شده بود، تبليغ مى‌شد. ولى قبل از آن لازم بود هر چه زودتر تصويب اعتبارنامه‌ها به پايان برسد. مدرّس و يارانش بناى مخالفت را با اعتبارنامه‌هاى افرادى كه با اشاره رئيس‌الوزراء انتخاب شده بودند، گذاشتند. مدرس از جلسه سوّم مخالفت منطقى خود با اعتبارنامه‌ها را آغاز كرد و با اينكه طرفدارانش در اقليّت بودند، توانست اعتبارنامه عدّه‌اى از جمله: على دشتى، نورى‌زاده و ... را رد نمايد. مدرس در جلسه چهارم ضمن مخالفت با يكى از اعتبارنامه‌ها اظهار داشت:

من عقيده‌ام اين است كه اين انتخابات از روى فشار شده و به غير از اراده ملّت شده و باطل است. [1]

برخوردهاى مدرّس و تديّن، نايب رئيس مجلس در اين زمان به خوبى آشكار است.

هدف همه نمايندگان اكثريت و افراد رضاخان اعلام جمهورى بود. رضا خان هم خود را آماده نمود كه مقام رياست جمهورى را مادام‌العمر مانند آتاتورك در كشور تركيه، تصاحب نمايد. مدرس هم خطر را كاملًا احساس و از نفوذ معنوى خود استفاده كرد و ملّت را چنان عليه اين جمهورى قلابى برانگيخت كه همانهايى كه مى‌گفتند ملّت قيام كرده و جمهورى مى‌خواهد، مجبور شدند بگويند: حالا كه ملّت جمهورى نمى‌خواهد، مجلس هم از طرح جمهورى صرف نظر مى‌كند.

در پى اظهارات مدرّس عليه جمهورى، تدين كه از طرفداران جدّى رضا خان بود همراه با عدّه‌اى جلسه را ترك كرد و به دنبال آن در اتاق تنفّس به تحريك تديّن،

[1] مدرّس، علِی مدرسِی، ج 1، ص 61.