دادند. تظاهر كنندگان عبارت بودند از: عدّه‌اى از اراذل و اوباش با رهبرى شعبان بى مخ (جعفرى)، زنان بدكاره و فواحش و همچنين عدّه‌اى از سربازان گارد جاويدان كه توسّط «تيمسار رياحى» رئيس ستاد ارتش در شب 25 مرداد خلع سلاح شده بودند. اين عدّه از يك‌سو به همراه افراد مسلّح شده گارد جاويدان به طرف خانه دكتر مصدّق حركت كرده، خانه او را به محاصره خود درآوردند. از طرف ديگر، عدّه‌اى نظامى با حركت به ايستگاه راديو، آنجا را اشغال كردند. پس از بازداشت دكتر مصدّق خبر آن از طرف راديو اعلام شد. «1»

پس از انجام موفق كودتا، زاهدى از مخفيگاه خارج شده، در معيت دستجات نظامى به ساختمان نخست‌وزيرى رفته و كابينه خود را تشكيل داد و محمدرضا نيز به ايران بازگشت.

در اين مدّت هيچ مقاومتى در مقابل كودتاچيان صورت نگرفت. تنها مقاومت جزئى در مقابل خانه دكتر مصدّق صورت گرفت كه آن هم چند ساعتى بيشتر طول نكشيد. دولت زاهدى بتدريج تمام كانونهاى قدرت را كه مى‌توانست بالقوّه و يا بالفعل براى رژيم خطرآفرين باشد، بشدّت سركوب كرد و حكومتى ديكتاتورى بر ايران حاكم كرد. حضور آمريكا به عنوان مجرى اصلى باعث شد كه پس از كودتا نفوذ خود را در ايران بسرعت افزايش دهد. اين كودتاى ساده و كم‌هزينه توانست به نهضت عظيم مردم در مورد ملّى شدن صنعت نفت پايان دهد. دليل عمده اين موفقيت بزرگ براى دشمنان داخلى و خارجى نهضت، پراكندگى در بين نيروهاى طرفدار نهضت بود كه از اختلافات جدّى در بين نخبگان آنها ناشى مى‌شد. دشمن نيز پس از به دست گرفتن قدرت به هيچ‌كدام از آنها رحم نكرد و از آنجا كه هر كدام از آنها را تهديدى براى خود مى‌دانست به سركوب كامل آنها پرداخت.

محاكمات و دستگيريهاى بعد از كودتا

الف- دستگيرى فداييان اسلام‌

پس از زاهدى، حسين علاء به نخست‌وزيرى منصوب شد. مقارن با تصميم رژيم جهت عضويت در پيمان بغداد، فداييان اسلام براى عقيم گذاشتن اين تصميم، اقدام به

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سِیاست خارجِی آمرِیکا و شاه، مارک. ج گازِیوروسکِی، ترجمة فرِیدن فاطمِی، ص 141.‌