نقش آمريكا پس از كودتاى 28 مرداد

پس از كودتاى 28 مرداد، آمريكا بسرعت بر نفوذ خود در ايران افزود تا اينكه به صورت قدرت بلامنازع، حاكميت تام بر كليه شؤون كشور پيدا كرد. بلافاصله پس از كودتا، آمريكا 45 ميليون دلار كمك بلاعوض در اختيار دولت زاهدى گذاشت كه پنج ميليون دلار آن مخصوص شخص زاهدى ارسال شد. دو روز پس از انعقاد كنسرسيوم نفتى نيز وامى به مبلغ 3/ 127 ميليون دلار در اختيار وى گذاشته شد. [1] شاه براى حفظ تاج و تخت خود روز به روز بر وابستگى خود به آمريكا مى‌افزود تا اينكه به صورت يكى از اقمار استراتژيك آمريكا در آمد. در 30 مهرماه 1334 ايران به عضويت پيمان بغداد درآمد كه در آن زمان كمربند حفاظتى منافع آمريكا از خطر شوروى محسوب مى‌شد. پس از خروج عراق، اين پيمان به سازمان دفاع مركزى كه مخفّف آن «سنتو» مى‌شد نامگذارى شد. در 14 اسفند 1337 موافقت‌نامه دفاعى با آمريكا منعقد شد كه بر اساس آن اگر ايران مورد تجاوز خارجى قرار مى‌گرفت، [آمريكا] حقّ گسيل نيروهاى نظامى به ايران را داشت. با اين قرارداد در واقع ايران جزئى از قلمرو آمريكا محسوب مى‌شد. [2]

در اواخر دوره سلطنت محمدرضا وابستگى نظامى ايران به آمريكا چنان افزايش يافت كه سلاحهاى خريدارى شده از 1351 تا 1357 بالغ بر 4/ 14 ميليارد دلار بود. در همين مدّت حدود يازده هزار نفر از نيروهاى نظامى ايران در آمريكا آموزش ديدند. [3] اين كشور براى تضمين سلطه خود دست به تهاجم وسيع فرهنگى زد كه تاحدودى نيز موفقيتهايى در ترويج فرهنگ مبتذل غرب بدست آورد. در همين راستا در 4 آذر 1336 موافقت‌نامه مبادله دانشجو، استاد، پژوهشگر و كارشناس بين دو كشور به امضا رسيد. [4]

[1] تارِیخ روابط خارجِی اِیران، هوشنگ مهدوِی، ص 116 ـ 117.

[2] تارِیخ سِیاسِی، معاصر اِیران، مدنِی، ج 2، ص 176.

[3] تارِیخ روابط خارجِی اِیران، هوشنگ مهدوِی، ص 250 ـ 251.

[4] همان، ص 150.