خلاصه‌

رژيم محمد رضا پهلوى در دوران اختناق علاوه بر فعاليتهاى سركوب كننده دست به فعاليتهاى فرهنگى نيز جهت تثبيت خود زد كه مهمترين آنها برپايى جشنهاى متعدد از جمله جشن 2500 ساله شاهنشاهى، جشن تاجگذارى، جشن فرهنگ و هنر و ساير جشنها بود. هدفهاى كلى شاه از برگزارى اين جشنها، قدرت نمايى، مأيوس كردن مخالفان، اشاعه فرهنگ مبتذل غرب و ... بود.

على رغم جوّ خفقان و سركوب رژيم شاه، گروهها و سازمانهاى مختلفى در دهه‌هاى 1340 ه. ش. و 1350 ه. ش. تشكيل شد كه مهمترين آنها جمعيت مؤتلفه اسلامى، حزب ملل اسلامى، سازمان مجاهدين خلق و چريكهاى فدايى خلق بودند.

جمعيت مؤتلفه اسلامى پس از آزادى امام (ره) از زندان و با نظر ايشان تشكيل شد. هدف اين گروه انجام فعاليتهاى فرهنگى و آموزشى بود، اما پس از تبعيد امام (ره) شاخه نظامى نيز به آن افزوده شد و عملياتهاى نظامى نيز انجام داد كه مهمترين عمليات آنها ترور حسنعلى منصور نخست وزير وقت و امضا كننده قرارداد كاپيتولاسيون و عامل تبعيد حضرت امام (ره) بود.

حزب ملل اسلامى در سال 1340 ه. ش. با تأكيد بر اسلام و قرآن و با هدف استقرار حكومت اسلامى تشكيل شد. اعضاى اين حزب كه بطور عمده دانشجويان و دانش آموزان بودند، به علت كم‌تجربگى و نفوذ يكى از عوامل غير معتقد به هدفهاى حزب، قبل از هرگونه اقدام مؤثر سركوب شدند.

عده‌اى از اعضاى جبهه ملّى و نهضت آزادى پس از سرخوردگى از اين گروهها در سال 1344 ه. ش. سازمان مجاهدين خلق را تشكيل دادند. اين گروه كه دچار التقاط بين اسلام و مرام سوسياليستى شده بود مورد تأييد حضرت امام واقع نشد.

چريكهاى فدايى خلق گروه ديگرى بودند كه در 1350 ه. ش. تشكيل شد و به علت دريافت ضربات مهلك از رژيم، وابستگى به خارج و همچنين مخالفت عقيدتى با مردم مسلمان ايران، چندان مورد توجه قرار نگرفت و سركوب شد