درس سوم: رقابت بيگانگان در ايران‌

آنچه كه در تاريخ معاصر كشور ما همواره تحوّلات داخلى را شكل و جهت داده، حضور بيگانگان و چگونگى منافع آنها در ايران بوده است. در اين دوره هيچ‌گونه اراده و قدرتى در بين زمامداران ايرانى براى تحقق آرمانها و اهداف ملّى وجود نداشته و اصولًا بافت حكومت و دربار بگونه‌اى بوده كه افراد خدمتگزار را بسرعت از سيستم خارج مى‌كرده است.

در اين درس سعى بر آن است كه با توجّه به نقش بيگانگان در ايران، چگونگى حضور و رقابت قدرتهاى خارجى در ايران را بررسى نماييم.

اهداف استراتژيك روس و انگليس در ايران‌

در طول تاريخ معاصر ايران، در بين كشورهايى كه به منافع ايران چشم دوخته بودند، رقابت اصلى بين روس و انگليس بوده است. هر كدام از آنها دلايل خاصّى براى حضور دايمى و قدرتمند در ايران ارائه مى‌كردند، كه در زير به آنها مى‌پردازيم.

هدف استراتژيك انگليس: انگلستان با توجّه به موقعيّت ژئوپلتيكى خود و احتياج مبرم اقتصادى به جهان خارج و اهميت خاص مستعمرات هندى سعى وافرى براى حفظ اين مستعمرات از خطرات گوناگون داشت. يكى از دشمنان جدّىِ منافع انگليسى‌ها، روسها بودند. ضمن اينكه ايران و منابع موجود در آن براى آنها از اهميّت بالايى برخوردار بود.

همچنين از ايران و افغانستان به عنوان حايل بين هند انگليسى و روسيه استفاده مى‌كردند. [1]

[1] رقابتهاِی روس و انگلِیس در اِیران و افغانستان، ص 27.