خلاصه‌

در طول تاريخ معاصر ايران آنچه براى انگليس اولويت داشت، حفظ ايران به عنوان حايل بين روسيه و منافع انگليس در هند بود. در مقابل، روسها همواره سعى در رسيدن به آبهاى گرم خليج فارس و در نتيجه به اقيانوس هند داشتند. به همين سبب ايران به عنوان مركز ثقل رقابت روس و انگليس مطرح بود.

اين دو كشور براى اينكه بتوانند نفوذ خود را در ايران افزايش دهند از شيوه‌هاى مختلف، مانند گرفتن امتيازات گوناگون، وابسته نمودن صاحب منصبان و زور استفاده مى‌كردند. به هر حال «كسب قدرت برتر نسبت به رقيب» براى هر دو كشور در مهم‌ترين درجه اهميت قرار داشت.

با توجّه به حضور مقتدرانه دو قدرت روس و انگليس در طول تاريخ معاصر ايران، ديگر قدرتهاى بزرگ مجال چندانى براى حضور در ايران پيدا نكردند. حضور زودگذر دو قدرت آلمان و فرانسه در ايران شاهدى بر اين مدّعاست.

رقابت بيگانگان در ايران در تمام زمينه‌ها، آثار و نتايج ويرانگرى بر جاى گذاشت، زمامداران وابسته، اقتصاد نابسامان، تضعيف كامل قدرت نظامى، شيوع فرهنگ منحطّ غربى و هرج و مرج و ناامنى اجتماعى، حاصل رقابت بيگانگان در ايران در طول تاريخ معاصر بود.

پرسش‌

1- چگونگى ايجاد رقابت بين روس و انگليس را در ايران شرح دهيد.

2- علّت ا صلى كوتاه بودن مدّت حضور كشورهاى آلمان و فرانسه در ايران چه بود؟

3- چگونگى به كارگيرى زور توسّط استعمارگران براى رسيدن به هدف خود در ايران را بنويسيد.

4- به نظر شما كدام يك از آثار و نتايج رقابت بيگانگان در ايران از اهميّت بيشترى برخوردار مى‌باشد؟ چرا؟

5- دو نمونه از صاحب‌منصبان وابسته به بيگانه را نام برده، پيرامون آن توضيح دهيد.