خلاصه‌

ميرزا تقى خان فراهانى قبل از صدارتش وزير وليعهد و حاكم آذربايجان بود. وى به علّت كاردانى و شايستگى در رتق و فتق امور محوّله در نزد ناصرالدين ميرزا جايگاه خاصى پيدا كرد. تجارب وى در مأموريتهاى سياسى محوّله كارآيى‌اش را بيش از پيش افزايش داد و منشأ اثرات مثبتى در مرحله بعدى زندگى سياسى وى شد.

هر چند كه امير قبل از هر چيز به عنوان يك فرد نظامى شناخته مى‌شد ولى اصلاحات و اقدامات وى در ابعاد گوناگون فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى كارآيى وى را در كليه زمينه‌ها نشان مى‌داد. با شتاب فراوانى كه امير در انجام اصلاحات به كار برد چهره كشور را در ابعاد گوناگونِ نظامى، اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى در دوران كوتاه صدارتش كاملًا متحوّل كرد.

كليّه اسناد و شواهد تاريخى گواه بر مذهبى بودن امير مى‌باشد. وى نسبت به احكام اسلام از آگاهى خوبى برخوردار بود.

عمده‌ترين زمينه عزل و قتل امير بدگويى دشمنان داخلى و خارجى وى در نزد شاه بود. آنها وى را به عنوان دشمن شخص شاه و سلطنت او معرّفى كردند. اين قول در نهايت در شاه مؤثر افتاده، تصميم به عزل و قتل وى گرفت.