درس ششم: نهضت مشروطيت (1)

(زمينه‌هاى پيدايش نهضت مشروطيت)

نظر به اهميت و نقش زمينه‌هاى پيدايش نهضت مشروطيت در ترسيم ماهيّت آن، اين درس به طور كلّى به اين موضوع اختصاص داده شده است. در صورت مطالعه دقيق اين زمينه‌ها مى‌توان به تجزيه و تحليل ماهيّت اين نهضت پرداخت. برعكس كسانى كه با اين زمينه‌ها آشنايى نداشته باشند از درك ماهيّت واقعى آن عاجزند. واقعيت امر اينكه نهضت مشروطيت در مقايسه با قيامهاى مردمى ديگر در تاريخ ايران از پيچيدگى خاصى برخوردار است. بنابراين محقق در هنگام مطالعه اين قسمت از تاريخ بايد دقّت بيشترى را مبذول نمايد.

1- اوضاع فرهنگى ايران‌

ايجاد تحوّل در هر جامعه‌اى منوط به ايجاد تحوّل فرهنگى در آن جامعه مى‌باشد.

اذهان و افكار افراد جامعه بايد متحوّل شود تا بتوان شاهد تحوّل اجتماعى بود. از اين رو مى‌توان به اهميت اين مورد به عنوان يكى از زمينه‌هاى نهضت مشروطيت پى‌برد. اين تحوّل از راههاى مختلف ايجاد شد كه به اهمّ آنها اشاره مى‌شود.

الف- روشنفكران و صاحب‌نظران ايرانى:

هر چند در بين اين افراد اختلاف نظرهاى زيادى وجود داشت، ولى در يك مطلب با همديگر وحدت نظر داشتند و آن اينكه خواستار دگرگونى سيستم حكومتى موجود