خلاصه‌

با توجه به زمينه‌هاى پيدايش نهضت مشروطيت مى‌توان به اين واقعيت پى برد كه اين حركت عظيم يك واقعه خلق‌السّاعه نبود بلكه ريشه در چند دهه قبل از وقوع آن داشت. به طور كلّى زمينه‌هاى اين قيام در ابعاد فرهنگى، سياسى، اجتماعى، اقتصادى و نظامى داخل و خارج از كشور قابل تأمّل و بررسى مى‌باشد.

در بعد فرهنگى مى‌توان به نقش روشنفكران متأثر از فرهنگ غرب و فرهنگ مذهبى داخلى و انتقال آن توسط روزنامه‌ها و انجمنها و گروهها اشاره كرد.

در بعد سياسى- اجتماعى استبداد، استعمار، هرج و مرج و بى‌قانونى زمينه لازم جهت افزايش نارضايتى مردم را به وجود آورد و مبارزات موفّقى همچون نهضت تنباكو اميد به موفّقيت را در اقدام عليه نظام موجود، در مردم به وجود آورد.

وابستگى كامل اقتصادى و نظامى به بيگانگان، فقر و تنگدستى مردم و همچنين شكستهاى پى در پى ايران در جنگهاى با روس و انگليس، وضعيت تحقيرآميزى را براى ايرانيان به وجود آورده بود.

در مجموع با وجود عوامل و زمينه‌هاى متعدّد، حركتى مردمى و همه‌جانبه عليه استبداد و استعمار بويژه استبداد به وقوع پيوست.

پرسش‌

1- ضمن اشاره به نقش روشنفكران و صاحب‌نظران ايرانى در پيدايش نهضت مشروطيت، نظر خود را در اين باره بيان فرماييد.

2- هرج و مرج و بى‌قانونى چگونه زمينه‌ساز وقوع نهضت مشروطيت شد؟

3- زمينه‌هاى سياسى- اجتماعى وقوع نهضت مشروطيت را فقط نام ببريد.

4- زمينه‌هاى سياسى- اقتصادى وقوع نهضت را نام برده، يكى از اين موارد را توضيح دهيد.

5- به نظر شما كدام‌يك از زمينه‌هاى مذكور در پيدايش نهضت مشروطيت نقش مهمترى ايفا كرده است؟ چرا؟