نام کتاب : تاریخ سیاسی معاصر ایران نویسنده : تلاشان ، حسن جلد : 1 صفحه : 78
شاه وقتى مخالفتها
را بسيار جدّى احساس كرد پشت قرآنى را امضاء نموده قول داد به مشروطه وفادار بماند
و طبق آن عمل نمايد؛ ولى پنهانى مشغول طرح براندازى مشروطيت شد. بدين سان از زمان امضاى
سوگندنامه تا به توپ بستن مجلس، بيش از پنج ماه نگذشت. محمدعلى شاه در چهاردهم خرداد
1287 در حالى كه لياخوف و شاپشال او را همراهى مىكردند از تهران به باغِ شاه رفت.
پس از چند روز از رفتن محمدعلى شاه به باغ شاه قواى قزاق به فرماندهى لياخوف روسى به
طرف مجلس حركت كردند و مجلس را به توپ بستند. در اين مرحله شاه موفق به تعطيل كردن
مشروطه شد و پس از برگشتن از باغ شاه، مجلس را تعطيل اعلام كرد. [1] (استبداد صغير)
فتح تهران توسط مشروطهخواهان
پس از كودتاى محمدعلى
شاه، مشروطيت از سراسر ايران جز تبريز برچيده شد.
مبارزان تبريز به
رهبرى ستّار خان و باقر خان براى حركت به سوى تهران آماده شدند.
دربار نيز سعى نمود
به هر نحو ممكن، جنبش تبريز را سركوب نمايد. در اين موقعيّت حساس ارتش روس بر فشار
خود افزوده از جلفا به طرف تبريز حركت كرد. از آنجا كه تماميّت ارضى ايران در خطر قرار
گرفت مردم تبريز در تلگرافى به شاه اظهار كردند كه ما حاضريم تبريز را به دولت مركزى
تسليم كنيم و بهانهاى به دست بيگانگان ندهيم. در همين بحبوحه، آزاديخواهانى كه در
گيلان بودند با الهام از قيام و مقاومت مردم تبريز، قواى نظامى را تشكيل داده به فرماندهى
محمّدولى خان سپهدار تنكابنى به طرف تهران حركت نمودند. از سوى ديگر، بختياريها نيز
به فرماندهى سردار اسعد بختيارى و صمصامالسلطنه بختيارى به طرف تهران حركت كردند.
اين دو لشكر در نزديكيهاى تهران به هم پيوستند و با نيروهاى قزّاق وارد جنگ شده آنها
را شكست دادند و وارد تهران شده عمارت مجلس را به تصرف خود درآوردند. محمّدعلى شاه
پس از تحمّل اين شكست به سفارت روس در زرگنده پناهنده شد. با فتح تهران به استبداد
صغير پايان داده شد. [2]
[1] ر.ک: نظام
سِیاسِی و سازمانهاِی اجتماعِی اِیران در عصر قاجار،
ورهرام، ص 322 ـ 330.