درس هشتم: نهضتهاى قبل از كودتاى 1299 ه. ش.

شرايط سالهاى قبل از كودتا زمينه‌هاى لازم را براى وقوع نهضتهاى كوچك و بزرگ در نقاط مختلف ايران فراهم آورد. بطور كلّى اين عوامل عبارت بودند از:

1- اشغال ايران به دست قواى خارجى. بدين صورت كه روسها از طرف شمال، انگليس از طرف جنوب و عثمانى از جانب غرب، ايران را مورد هجوم نظامى قرار دادند.

2- اوضاع نابسامان سياسى- اقتصادى داخلى. به طورى كه قحطى و گرسنگى، شيوع بيماريهاى واگيردار و گرانى اجناس بويژه نان و خواروبار تمام كشور را فرا گرفته بود.

3- مخالفت آشكار استبداد و استعمار با نهضت مشروطيت كه منجر به سركوبى آن شد. در پى مشكلات مذكور مردانى در گوشه و كنار براى رهايى از وضع موجود قيام كردند كه در اينجا به بررسى بعضى از اين نهضتها مى‌پردازيم.

نهضت جنگل‌

پس از شروع جنگ جهانى اوّل و اشغال ايران به دست قواى روس و عثمانى، ميرزا كوچك خان پايه اوّليه نهضت جنگل را پس از مشورت با بعضى از علما از جمله سيّد حسن مدرّس بنا نهاد. وى كه با هدف مبارزه با عوامل اصلى نابسامانى سياسى- اقتصادى ايران يعنى استبداد و استعمار پا به عرصه مبارزات قهرآميز گذاشت طولانى‌ترين نهضت مردمى اين دوران را به وجود آورد كه حدود هفت سال به طول انجاميد. (1300 ش/ 1293).

وى كه از افكار و فعّاليتهاى سيد جمال‌الدين اسدآبادى الهام گرفته بود، اقدام به‌