در مدّت چند روز تمام ادارات دولتى به تصرّف قيام كنندگان افتاد و مأموران دولتى از شهر بيرون رانده شدند. مركزى به نام «هيأت مديره» جهت اداره قيام ايجاد شد. اين هيأت طىّ اعلاميه‌اى اهداف قيام را برقرارى آسايش عمومى و احياى مجدد مشروطيت اعلام كرد. در پى تصرّف شهر تبريز در چارچوب دولت ايران اعلام خودمختارى كردند و پس از مدّت اندكى دامنه اين قيام به شهرهاى ديگر همچون اردبيل، مراغه، زنجان، سلماس، اروميه و خوى نيز كشيده شد.

اقدامات حاكمين جديد در رفع كمبود و كاهش قيمت مواد غذايى و رفع ستم توسّط مأمورين دولت مركزى موفقيتهاى چشمگيرى در پى داشت. پس از سقوط كابينه وثوق‌الدوله و روى كار آمدن مشيرالدوله، وى، مخبرالسلطنه را به عنوان حاكم آذربايجان مأمور سركوب اين قيام كرد. او نيز با استفاده از قواى قزّاق و حمله به تبريز موفّق به سركوبى اين حركت شد. بنابر روايتى شيخ محمّد خيابانى در مخفى‌گاه خود توسط قواى مهاجم به قتل رسيد.

هر چند قيام مذكور در جهت استيفاى حقوق مشروع مردم و مبارزه عليه استبداد و استعمار صورت گرفت ولى با توجّه به حضور قدرتمندانه استعمارگران در ايران، ايجاد حكومتهاى خودمختار راه حلّ مناسبى براى رسيدن به اين اهداف نبوده و نخواهد بود.

زيرا در صورت تداوم مى‌توانست به تجزيه اين مناطق از ايران توسط قدرتهاى استعمارى منجر شود.

قيام تنگستانيها و دشتستانيها

هر چند كه بعد از پيروزى انقلاب اسلامى از بسيارى از رهبران حركتهاى اصيل مذهبى تجليل در خور و شايسته‌اى به عمل آمده است ولى هنوز قيام شجاعانه مردم تنگستان و دشتستان براى بسيارى از ايرانيان ناشناخته است.

مبارزات مردم اين خطّه در مراحل گوناگونى صورت گرفته است. اوّلين مرحله در زمان حمله محمّد شاه به هرات بود. انگليسيها كه به علّت نفوذ روسيه در ايران بشدّت مخالف تصرّف هرات به دست ايران بودند، پس از عدم موفّقيت خود در منصرف كردن‌