1. از فتح اسلامى تا اشغال صليبى‌

يك سال پس از محاصره قدس (سال 17 ه) مسلمانان همه مناطق فلسطين، اردن، شام و عراق را آزاد ساختند و بر همگان آشكار گرديد كه مقاومت در برابر حركت اعراب مسلمان ناممكن است. اما كشيش «سفرونيوس» از تسليم شهر مقدس جز به عمر بن خطاب خوددارى ورزيد.

عمر آمد و بالاى كوه زيتون با سفرونيوس ديدار كرد. كليدهاى شهر مقدس را از او تحويل گرفت و همراه وى به زيارت شهر رفت. در آنجا يكسره به جايگاه هيكل سليمان رفت كه رسول خدا (ص) در شب معراج از آنجا به آسمان بالا رفته بود.

عمر خواست كه از مكانهاى مقدس مسيحيان ديدار كند، كشيش او را به كليساى قيامت برد و هر چه در آن بود نشانش داد. هنگام حضور در كليسا وقت اذان فرا رسيد. خليفه پرسيد كه در كجا مى‌تواند نماز بخواند. سفرونيوس از خليفه خواست كه در جاى وى بايستد. اما عمر به مدخل بيرونى كليسا رفت، تا مسلمانان نسبت به محل نماز عمر مدعى حقى نشوند.

آنگاه پيمان صلح به امضا رسيد و شهر مقدس زير حكومت اعراب مسلمان درآمد.

مسيحيان با طيب خاطر حاكميت مسلمانان عدالت‌گستر را پذيرفتند، چنان كه يك مورخ نسطورى درباره احساس عامه مردم در قبال مسلمانان مى‌گويد: «دلهاى مسيحيان پذيراى رياست اعراب گرديد، خداوند بر نيروى اين رياست بيفزايد و آن را آبادان بدارد».

مسيحيان از پيروزى مسلمانان متأسف نبودند. چرا كه ثروتشان نسبت به روزگار امپراتوران مسيحى فزونى گرفت، آرامش حكمفرما گرديد، بازرگانى و صنعت رونق گرفت و مالياتها كاهش يافت. اين وضعيت در دوران بنى‌اميه و دوره نخست بنى‌عباس ادامه يافت. به طورى كه كشيش بيت‌المقدس به همكار خود در قسطنطنيه در توصيف احوال مسيحيان نوشت: حكمرانان اسلامى دادگرند، نه به ما زيانى مى‌رسانند و نه زور مى‌گويند»، اين تعبير در حالى به كار مى‌رود كه در جنگ مسلمانان و بيزانسيها، مسيحيان از جانبدارى نسبت به بيزانسيها ترديد نمى‌كردند، گرچه موضع‌گيريهاى خصمانه موجب تحريك مسلمانان مى‌گرديد و گاه با مسيحيان از در دشمنى وارد مى‌شدند، اما روح گذشت همچنان بر رفتار مسلمانان حاكم ماند.

وارد آمدن شكستهاى پياپى از سوى مسلمانان بر بيزانس نقش به‌سزايى در تضعيف روابط مسيحيان با بيزانسيها داشت، جز اينكه در روزگار هارون‌الرشيد تحولاتى عجيب رخ داد.