سخنرانى‌هاى سياسى واعظ اصفهانى در مجالس روضه زنان) و قلم‌زنى در عرصه اعتراض سياسى (مانند رساله نورى خانم‌جان تهرانى درباره راه نجات زنان). بى شك همين تلاشهاست كه خانم مرى شيل همسر وزير مختار انگليس در زمان ناصرالدين شاه را وادار به اين اعتراف مى‌كند: «بايد اعتراف كنم با اينكه پنهان بودن در وراى حجاب و پوشيدگى كامل آنان يك حقيقت انكارناپذير است، ولى مطرود بودن زنان ايرانى واقعيت ندارد.» [1] اما نتيجه مهم‌تر آن است كه نقش فتاواى علماى دينى در به صحنه آوردن زنان، غيرقابل انكار است. در واقع آنچه براى اين زنان و مردان مهم‌تر بود اين بود كه به وظايف و تكاليف دينى خود عمل كنند و لذا زمانى كه حضورشان نتايج دلخواه را همراه نداشت، نگران نبودند؛ زيرا به وظيفه شرعى خود عمل كرده بودند.

[1] لِیدِی مرِی شِیل، خاطرات لِیدِی شِیل، ترجمه حسِین ابوترابِیان (تهران: نشر نو، 1368) ص 175.