با آنكه پيامبر (ص) فروتن و مهربان بود و يارانش را بسيار دوست مى‌داشت، كسى را ياراى آن نبود كه زياد به چهره مباركش بنگرد، با ايشان بلند سخن بگويد يا او را در اجراى تصميمهايش به ترديد افكند. با آنكه در جاهاى لازم با ياران خويش به رايزنى مى‌پرداخت ولى آنان هرگز به اين فكر نيفتادند كه در اراده حضرتش تأثير بگذارند، بلكه با كمال ادب و فروتنى پيشنهاد خود را مطرح مى‌كردند كه در صورت درست بودن مورد پذيرش حضرتش قرار مى‌گرفت، به هر حال كسى بر ديدگاه خود پافشارى نمى‌كرد.

فرمانهاى صريح و روشن‌

از ويژگيهاى يك فرمانده برجسته آن است كه در شرايط گوناگون جنگ بسرعت تصميم بگيرد و در عين حال دستورهايى كه صادر مى‌كند معقول، روشن و دور از هر ابهامى باشد. اين امر باعث مى‌شود كه رزمندگان به درستى فرمانها اعتماد كنند و در اجرايش به خود ترديدى راه ندهند. طبيعى است كه دستورهاى بى‌موقع و بيجا يا مبهم و نادرست، رزمندگان را دچار سردرگمى مى‌كند و اوضاع ميدان نبرد را به هم مى‌ريزد.

ابلاغ فرمانهاى درست و روشن نياز به دو عامل دارد: اول نيروى عقل و تدبير، دوم اطلاعات درست از چگونگى ميدان نبرد و وضعيت دشمن. در قوت عقل و نيروى تدبير رسول خدا (ص) كسى ترديد ندارد و حضرتش اين موهبت خدايى را به حد كمال دارا بود. اطلاع از وضع دشمن نيز امرى بود كه از همان روزهاى اوّل رويارويى با نيروهاى قريش مورد توجه رسول خدا (ص) بود. آن حضرت پيوسته تلاش مى‌كرد كه آخرين اطلاعات از وضعيت نيروهاى دشمن را در اختيار داشته باشد و در تمام نبردها قبل از هر كارى به كسب خبر و اطلاعات مى‌پرداخت.

اولين اقدامهاى نظامى رسول خدا (ص) عليه مكيان جنبه اطلاعاتى و كسب خبر و همچنين آشنايى مسلمانان با موقعيت نظامى راههاى تجارى قريش داشت. هنگام رويارويى با دشمن مثل نبردهاى بدر، احد، خندق و ديگر نبردها نخستين گام حضرتش اين بود كه اطلاعات مورد نياز را از دشمن كسب كند.

اين دو عامل يعنى نيروى عقل و آگاهى از وضع دشمن براى پيامبر (ص) اين امكان را