فتح خراسان نفوذ اسلام در سرزمينهاى شرقى توسعه يافت [1] و بدين ترتيب سراسر ايران جزء قلمرو اسلام درآمد.

در عصر خلافت على (ع) (35- 40 ق.) اختلافات داخلى مسلمانان به اوج خود رسيد و تمام دوران خلافت حضرت صرف مبارزه با دسيسه‌ها و اختلافهاى داخلى گشت [2]. همين عامل سبب شد پيشرفت مسلمانان در نواحى شرقى براى مدتى متوقف شود تا آنكه با به قدرت رسيدن امويان دوباره فتوحات از چند نقطه شكل گرفته و امتداد يافت.

اوضاع سياسى و اجتماعى ايران به هنگام ورود اسلام‌

از مطالعه منابع تاريخى چنين بر مى‌آيد كه مقارن ظهور اسلام در عربستان، جامعه عصر ساسانى در اوضاع بسيار آشفته و نابسامانى به سر مى‌برد و زمينه براى يك دگرگونى ژرف و اساسى در امپراتورى ساسانى از هر جهت فراهم بود.

بحرانى عظيم تمام بخشهاى جامعه را فرا گرفته بود. بحران سياسى، كه از ساختار قدرت اين نظام سرچشمه مى‌گرفت، بازتاب و نتيجه عملكرد ضعيف پادشاهان به خصوص پس از عصر خسرو پرويز (590- 628 م) بود. نفوذ فوق العاده اشراف و مغان زرتشتى كه پادشاهان براى بر تخت نشستن نيازمند پشتيبانى و حمايت آنها بودند، حكومت ساسانى را از درون دچار تزلزل ساخته بود. [3] اصلاحات انوشيروان (531- 579 م.) در زمينه اجتماعى و اقتصادى براى برون‌رفت از اين بحران نه تنها مثمر ثمر نبود، بلكه بر نابسامانيها افزود. اين اصلاحات سطحى و گذرا بود [4] و در آنها به رفاه حال بخشهاى فرودست جامعه توجه چندان نشده بود. [5] با مرگ انوشيروان ضعف و ناتوانى بر دستگاه فرمانروايى سايه افكند. در عصر خسرو پرويز نيز هر چند امپراتورى ساسانى جان تازه‌اى به خود گرفت، ولى وى يك اشتباه سياسى بزرگ مرتكب شد كه كمك فراوانى به پيشروى مسلمانان در مرزهاى ايران نمود و آن انقراض‌

[1] . احمد بن ابى يعقوب (ابن واضح يعقوبى)، تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 59 و 60

[2] . گوستاو لوبون، پيشين، ص 164

[3] . سعيد نفيسى، تاريخ اجتماعى ايران از انقراض ساسانيان تا انقراض امويان، ص 19

[4] . امانوئل آرتو كريستن سن، ايران در زمان ساسانيان، ص 649

[5] . همان، ص 572؛ عبدالحسين زرين‌كوب، تاريخ مردم ايران: كشمكش با قدرتها، ص 536