قطب عمده تجارى دنيا يعنى هندوستان، چين، آفريقا و اروپا برقرار بود كه در اينجا به تفكيك مورد بررسى قرارشان مى‌دهيم.

1- 5. هندوستان‌

ارتباط تجارى اعراب با هندوستان سالها پيش از ظهور اسلام، يكسويه برقرار بود، يعنى هنديها كالاهايشان را به سرزمينهاى عربى وارد مى‌كردند، اما در آستانه ظهور اسلام عربها نيز فعال گشته، كشتيهايشان را از يمن به هندوستان گسيل داشتند. به دنبال تشكيل حكومت و ايجاد دولت بزرگ اسلامى، رابطه تجارى اعراب مسلمان با هندوستان گسترش فراوان يافت و حتى از آن سرزمين نيز فراتر رفت و به بخشهاى جنوبى چين رسيد. [1]

تجارت مسلمانان با هندوستان از سه راه انجام مى‌پذيرفت، يك راه خشكى و دو راه دريايى.

راه خشكى پس از گذر از ايران، از منطقه كشمير به هندوستان مى‌رسيد و از دو راه دريايى يكى از هندوستان به بندر سيراف در خليج فارس و ديگرى از هندوستان به سوى سواحل دريايى سرخ چون عدن ختم مى‌شد. كالاهايى كه به خليج فارس مى‌رسيد با كاروان به بغداد و از آنجا به شهرهاى مجاور فرستاده مى‌شد و كالاهاى وارده به عدن از راه سوئز به اسكندريه و سپس به شهرهاى ساحلى شام انتقال مى‌يافت. از آن سوى بازرگانان اروپايى نيز به اسكندريه مى‌آمدند و اقلام مورد نيازشان را خريدارى و به اروپا حمل مى‌كردند. [2]

2- 5. چين‌

پيش از ظهور اسلام تجارت اعراب با چين از طريق هندوستان انجام مى‌پذيرفت. اما پس از تشكيل دولت اسلامى ميان مسلمانان با چينيها ارتباط مستقيم برقرار گرديد. گويا مسلمانان با شنيدن حديث شريف نبوى، «دانش را بجوييد اگرچه در چين باشد»، براى رفتن به آن سرزمين اشتياق پيدا كرده بودند. سفر به چين از راه خشكى انجام مى‌گرديد تا دريا. ... بازرگانان مسلمان انواع جواهرات، مرجان، اسب، پارچه‌هاى پشمى، ماهوتهاى قرمز بافت ونيز (ايتاليا) را به چين صادر مى‌كردند و در مقابل پارچه‌هاى ابريشمى ديبا، كاشى چين، و انواع دارو از آنها مى‌گرفتند.

[1] . تمدن اسلام و عرب، ص 690

[2] . همان‌جا