همچون گذشته تقويت كنند. ملل اسلامى با قرار گرفتن در ميانه جغرافياى جهانى از موقعيتى بسيار مناسب براى همكارى برخوردارند. خوشبختانه ملتهاى مسلمان- به جز چند استثنا- در جوار يكديگر زندگى مى‌كنند كه به نوبه خود امتياز بسيار بزرگى محسوب مى‌گردد. زيرا برخلاف همسايگانى كه به چند حوزه تمدنى تعلق دارند، امكان ايجاد ارتباط ميان مسلمانان- با برخوردارى از تمدنى واحد- در هر سطحى آسان‌تر است. براى كشورهاى اسلامى بسيار آسان است كه همه همكاريهاى اقتصادى، يعنى: 1. حوزه تجارت آزاد 2. اتحاديه گمركى 3. بازار مشترك 4. و اتحاديه اقتصادى را با يكديگر داشته باشند.

اهميت اين موضوع هنگامى روشن‌تر مى‌گردد كه بدانيم همكاريهاى اقتصادى و بازرگانى به شدت در حال رشد است و اين امر به ويژه در ميان ملتهاى برخوردار از تمدن واحد همچون اتحاديه اروپا رشدى فزاينده‌تر دارد.

پرسش‌

1. عوامل رونق بازرگانى را در تمدن اسلامى بنويسيد.

2. روابط تجارى ميان چين و اروپا را تا پيش از سده سيزدهم تحليل كنيد.

3. مهم‌ترين راههاى تجارى در قلمرو تمدن اسلامى كدام‌اند؟

4. جايگاه ايران را در دوران رونق راه ابريشم با وضعيت كنونى مقايسه كنيد.

5. موانع رسيدن ايران به موقعيت شايسته خود در تجارت جهانى چيست؟

6. ايران با كدام كشورها مى‌تواند همكارى اقتصادى نزديك‌ترى داشته باشد؟ چرا؟