جدا شدن عراق از آن، بغداد به عنوان پايتخت عراق جديد شناخته شد. شهرى كه امروزه زير اشغال سربازان امريكا و متحدانش بدترين روزهاى تاريخ خويش را سپرى مى‌كند.

ناگفته نماند كه بغداد با همه شكوه و عظمتش شاهد رفتارهاى غير انسانى حكمرانان جبار و سنگدل بنى‌عباس نيز بوده است. آنان كه در آغاز با شعار حمايت از اهل بيت ظاهر گشتند، پس از رسيدن به قدرت، نسبت به خاندان علوى بيداد فراوان روا داشتند و امامان و پيشوايان شيعى را يا به زجر و شكنجه در زندان نگاه مى‌داشتند و يا با شيوه‌هاى وحشيانه به قتل مى‌رساندند.

2- 1- 2. نجف اشرف:

ناحيه نجف بر كناره پشته (سرزمين نسبتاً مرتفع) غرب عراق جاى دارد؛ كه در روزگار ساسانيان و پادشاهان آل منذر، به دليل برخوردارى از چشم‌اندازى زيبا، تفرجگاهى بهارى محسوب مى‌گرديد. با اينكه اين ناحيه به دليل نداشتن آب روان، استعداد سكنا گزيدن را نداشت، پس از كشف قبر حضرت على (ع) در سال 170 ه، به فرمان هارون الرشيد، بر آن بارگاهى ساخته شد؛ و از آن پس نجف در كانون توجه ارادتمندان به خاندان علوى جاى گرفت و هنوز سده چهارم هجرى فرا نرسيده بود كه شهرى آباد شد و در سده‌هاى ششم و هفتم به يكى از شهرهاى مهم عراق مبدل گرديد. [1]

نجف اشرف يكى از مراكز بزرگ علمى جهان اسلام به شمار مى‌رود. از آن هنگام كه محمد بن حسن طوسى (قرن 5) تدريس علوم دينى را در آنجا آغاز كرد، اين شهر همچون كانون انديشه‌هاى دينى در جهان اسلام مى‌درخشد؛ و علوم اسلامى مثل فقه، تفسير، حديث، كلام و نيز علوم ديگرى چون فلسفه و منطق، بر طبق مكتب اهل بيت (ع) در اين شهر ترويج مى‌گردد. چنان كه علوم ادبى اين حوزه نيز از اسلوب و روش ويژه خودش بهره‌مند است.

عالم بزرگ شيعى، محمد بن حسن طوسى (شيخ الطايفه)، پس از فتنه‌اى كه با ورود سلاجقه به بغداد، در سال 448 ه، ميان شيعيان و سنيان روى داد، از آن شهر به نجف كوچيد. از آن پس بود كه اين شهر نه تنها جايى زيارتى، بلكه كانونى علمى به شمار آمد. با مرگ شيخ طوسى، حوزه نجف به ركود گراييد و شهرهاى حله و كربلا به ترتيب جايگزين آن شدند. شايد دليل ركود نجف سختى معيشت در آن به سبب كمبود آب بوده است كه با اقدام شاه اسماعيل و شاه طهماسب صفوى و پس از آن حفر كانال هندى در سال 1803 م با پشتيبانى مالى پانصد هزار روپيه‌اى حسن‌

[1] . دايرة المعارف فارسى، مصاحب