آن شهر در اديان گذشته پيش‌بينى شده است. داستان آغاز بناى بغداد و نيز ويژگيهاى جغرافيايى و معمارى اين شهر، حكايتگر توان فنى و مهندسى مسلمانان آن روزگار است. [1]

موضوع حائز اهميت، حضور چشمگير ايرانيان در طراحى و بناى آن شهر بزرگ مى‌باشد.

عنصر ايرانى همان‌گونه كه در براندازى خاندان بنى‌اميه و روى كار آوردن بنى‌عباس نقش نخست را ايفا كرد، در تحكيم خلافت جديد نيز سهمى بسزا داشت؛ كه از جمله شركت در بناى بغداد بود. گفته‌اند كه خالد بن برمك، نياى برمكيان، از كسانى بود كه در گزينش مكان و سپس بناى بغداد نقش داشت. اما در بناى شهر، منصور به رغم توصيه خالد، فرمان داد تا از مصالح ايوان كسرى در مداين استفاده شود؛ و اين مى‌نماياند كه انديشه ساخت و مصالح ساختمان بغداد، هر دو، ايرانى بوده است. اوج شكوه و عظمت افسانه‌اى بغداد به دوران خلافت هارون الرشيد و وزارت خاندان با نفوذ برمكى بازمى‌گردد كه در حقيقت گردانندگان اصلى دستگاه خلافت بودند. [2]

به هر حال بغداد ساليانى دراز (145 ه- 656 ه) مركز خلافت بود و سرنوشت سرزمينهاى اسلامى در آنجا رقم مى‌خورد و روابط ميان دنياى اسلام و بيرون آن در آنجا تنظيم مى‌گرديد.

بغداد علاوه بر عظمت بنا و اهميت سياسى و نظامى، شهرتش را از بيت الحكمه دارد كه به روزگار مأمون ساخته شد و دانشمندان از جاى جاى قلمروش و حتى بيرون از آن در آن گرد آمدند و با انتقال دانش روز دنيا به پهنه اسلامى، عصر طلايى تمدن اسلام را رقم زدند. اين تنها دانشمندان نبودند كه روانه بغداد مى‌گشتند، بلكه شاعران و نويسندگان نيز اين شهر را چونان كعبه آرزوهاى خويش مى‌يافتند و با مذاهب و مسلكهاى گوناگون به آنجا روى مى‌آوردند. اينان قشرهاى گوناگونى را تشكيل مى‌دادند: شاعران سياست، شاعران شيعى، شعراى برمكيان، شعراى وزيران و اميران، شعراى غزل و شاعران زهد و اعتزال و نيز شاعران متهم به زندقه. [3]

بارى بغداد در سال 656 ه، در دوران خلافت مستعصم عباسى به دست هلاكو خان مغول سقوط كرد و خلافت اسلامى بغداد برافتاد و از آن پس هيچ‌گاه در آن شهر تجديد نگشت. البته بغداد در سده‌هاى اخير وسعت و اهميت بسيار يافته است. پس از فروپاشى امپراتورى عثمانى و

[1] . ر. ك. معجم البلدان، واژۀ بغداد

[2] . دايرة المعارف بزرگ فارسى

[3] . دايرة المعارف بزرگ اسلامى