مهاجمان آريايى در جست و جوى دشتهاى پر آب هندوستان از گردنه خيبر به دره سند آمدند و بخشى از تمدن اين ناحيه را از ميان بردند و بخشى ديگر را پذيرفتند. سپس دوره‌اى هزار ساله از ناآرامى پيش آمد كه در آن گروههاى مختلف، براى رسيدن به قدرت با يكديگر پيكار مى‌كردند و دولتهايى را گاه كوچك و گاه بزرگ تشكيل مى‌دادند. در اين دوره دهكده‌ها و الگوهاى خانوادگى هندى و نظام طبقه‌اى استقرار يافت و آثارى ممتاز پيدا شد كه «رامايانا» و «مهابهاراتا» [1] از آن جمله است.

اسكندر مقدونى در 326 ق. م به دره سند حمله برد. جانشينان وى در امپراتورى ماوريا، در يك سلسله آريايى جنبه يونانى خود را از دست دادند و مجذوب تمدن هندى شدند.

ساندراكوتوس [2] از پايتخت خود در پاتنها (بِهار) بيشتر قسمت شمالى هندوستان را فرمانبردار خود ساخت. جانشين وى، آشوكا، كار ساندراكوتوس را كامل كرد و سراسر هندوستان را تحت رهبرى واحد درآورد. آشوكا به دين بودايى درآمد و در زمان وى كارهاى ادارى و فرهنگى برجسته‌اى صورت پذيرفت. بسيارى از ستوپا [3] هاى بودايى و معابد عالى حجارى شده در شكم كوهها در سارناته، آجانتا، ساتچى و جاهاى ديگر از زمان او و ديگران امپراتوران بودايى است.

پس از آشوكا هندوستان با هجوم قبايل ديگرى از آسياى مركزى و غربى از گذرگاههاى شمال غربى اين سرزمين قطعه قطعه شد و مملكتهاى چندى پديد آمد. در همين دوران دين هندويى طبقه‌اى بر دين بودايى غلبه يافت و آن را در عمل از سرزمين زادگاهش بيرون راند.

مملكتهاى هندويى نخستين بار پس از قرن چهارم ميلادى در شبه جزيره هندوستان به وجود آمد، در صورتى كه دولتهايى با منشأ برهمنى مدتها پيش از آن برقرار بود. اميران راجپوت هندى از سال هفتصد تا هزار پس از ميلاد به اوج قدرت خود رسيدند و بازماندگان ايشان حتى در زمان استيلاى انگلستان نيز در دستگاههاى حكومتى صاحب مقامهاى برجسته بودند. [4]

[1] . دو منظومۀ حماسى هندو

[2] . امپراتور هند، مؤسس سلسلۀ ماوريا و جد آشوكا، احتمالاً بازماندگان سپاهيان اسكندر را از شمال غرب هند بيرون‌راند. (دايرة المعارف فارسى)

[3] . بناى يادبود

[4] . دايرة المعارف فارسى