3. ورود و گسترش اسلام در هند

تاريخ گسترش اسلام در شبه قاره هند به سده يكم هجرى بازمى‌گردد، اما به دليل ديرپايى حكومت تيموريان [1] و نيز اهميت آثار تمدنى به جا مانده از دوران آنها مناسب به نظر مى‌رسد كه گسترش اسلام در هند نيز بر پايه حكومت آنان تقسيم گشته و مورد بحث و گفت‌وگو قرار گيرد.

1- 3. گسترش اسلام پيش از مغولان كبير

در اين دوره گروهها و خاندانهاى زير هر كدام به اندازه توان و فراخور حال خود و نيز انگيزه‌هايى كه براى حضور در هندوستان داشتند، در گسترش اسلام ايفاى نقش كرده‌اند.

1. بازرگانان عرب: عربهايى كه تا پيش از ظهور اسلام با هند جنوبى داد و ستد داشتند، پس از اسلام تلاشهاى بازرگانى با تبليغ دين همراه ساختند. «در فاصله سال پنجاه تا اواخر قرن اول هجرى كه هند دچار آشوبهاى سياسى و منازعات مذهبى بود، عربهاى تازه مسلمان فرصت را غنيمت شمرده بدان سرزمين مهاجرت كردند و در سواحل مالابار [2] رحل اقامت افكندند. سادگى عقايد اسلامى بر افكار هندوان تأثيرى عميق نهاد و در اندك زمانى يعنى در همان 25 سال نخست، گروه بزرگى از آنان حتى سلطان مالابار به دين جديد گرويدند. [3]

اما پس از اين دوره كوتاه و به ويژه پس از گسترش اسلام در شرق، فعاليتهاى اسلامى در هند ماهيت كشورگشايى به خود گرفت و خاندانهاى خلافتى و سلطنتى اقدام به پيشروى نظامى در آن سرزمين كردند.

3. بنى‌اميه: نخستين حمله مسلمانان به هند در دوران خلافت وليد (87- 97 ه/ 705- 715 م) انجام شد. وى لشكرى را به فرماندهى محمد بن قاسم به سند گسيل داشت. محمد در آنجا با مردم‌

[1] . تيموريان هند يا گوركانيان هند، عنوان سلسلۀ امپراتوران مسلمان هند است كه از 932 ه‌. ق تا 1274 ه‌. ق در آن‌سرزمين فرمانروايى كرده‌اند. به سبب اينكه امير تيمور، جد مؤسس اين سلسله، مدعى انتساب به خاندان چنگيز خان مغول بود، اين سلسله در هند با عنوان مغول و مغول كبير مشهور شدند. مؤسس تيموريان هند ظهيرالدين بابر بود كه در شعبان 932 ه‌. ق در هند به تأسيس دولت پرداخت و پس از او پسرش همايون پادشاه و سپس اكبرشاه پسر همايون به سلطنت رسيدند و بعد از اكبر سلاطين ديگرى از اين سلسله در هند حكومت كردند. در بين امپراتوران اين سلسله اكبرشاه، جهانگير و اورنگ زيب شهرت بيشترى دارند. (دايرة المعارف فارسى)

[2] . مالابار: نام پهنۀ ساحلى ايالات ميسور و كرالا، هند واقع در ميان درياى عربستان و گاتهاى غربى. (دايرة المعارف‌فارسى)

[3] . اسلام صراط مستقيم، ص 359