بخش چهارم: ظرفيتهاى معنوى و مادى جهان اسلام

مقدمه

در روزگار ما فرهنگ و تمدن مهم‌ترين عاملى است كه به ملل جهان هويت مى‌بخشد و قطبهاىِ گوناگون سياسى، نظامى و اقتصادى را شكل مى‌دهد. ملتهاى جهان به ويژه پس از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى و پايان يافتن جنگ سرد، درصدد بازسازى تعلقات تمدنى خود برآمده‌اند و رشته‌هايى را كه موجب اتصال فرهنگى‌شان به يكديگر است تقويت مى‌كنند. امروزه ملاك همكارى جوامع با يكديگر فرهنگى است و كشورهاى كوچك‌تر پيرامون كشورى بزرگ‌تر كه در تمدنشان نقش اصلى و محورى دارد گروه‌بندى مى‌شوند.

كشورهاى اسلامى نيز از شمول اين قاعده بيرون نيستند و نشانه‌هاى چنين ارتباطى روز به روز در حال افزايش است و صف‌بنديهاى فرهنگى جديدى برمبناى دين اسلام ميان آنان در حال شكل‌گيرى است. با آنكه در دوران استعمار سخت تلاش شده تا ملل اسلامى پراكنده شوند و هر كدامشان به تمدن باستانى خودش پايبند شود، ريشه‌هاى تمدن اسلامى آن چنان استوار است كه مى‌رود تا همان پيوندهاى سده‌هاى اوج خود را در ملتها ايجاد كند- هر چند كه به لحاظ سياسى موانع بسيارى نيز بر سر راهشان وجود دارد.

بخش حاضر يعنى «نوسازى تمدن اسلامى» بر آن است تا در طى سه فصل ضمن برشمردن امكانات مادى و معنوى موجود در ميان ملل اسلامى، روند نوسازى تمدن اسلامى و چالشهاى فراروى آن را به بحث بگذارد؛ و ابعاد گوناگون اين تلاش جهانى را از اين راه روشن گرداند- ان شاء اللّه.