2- 2. فقدان يكپارچگى اجتماعى‌

از مشكلات جوامع اسلامى كه موجب اصطكاك و درگيريهاى فراوان ميان آنها گشته و در موارد بسيارى آنان را رو در روى يكديگر قرار داده اين است كه در قشربندى اجتماعى، انديشه‌هاى ملى، سكولار و دينى با مشتقات گسترده آن در صحنه اجتماع حضور دارند. آنان يك‌پارچه و يك‌دست نيستند و در نتيجه رسيدنشان به وحدت نظر بس دشوار مى‌نمايد. [1]

3- 2. فقدان وحدت رويه استراتژيك‌

اينكه مدار توسعه‌يافتگى را به مدار تمدن‌سازى گسترش دهيم، آرمان بس سازنده‌اى است. اما اين را هم بايد بدانيم كه ميان انديشمندان و دولتمردان مسلمان در شكل و محتواى حركت از وضعيت كنونى به وضعيت مطلوب شوكت و اقتدار، اجماع نظرى وجود ندارد. به عبارت ديگر مسلمانان براى رسيدن به تمدن اسلامى از استراتژى يگانه‌اى پيروى نمى‌كنند. [2]

4- 2. ازدياد جمعيت و مشكلات آن‌

در فصل پيش درباره جايگاه جمعيت در ايجاد تمدن اندكى سخن گفته شد. مى‌دانيم كه چنانچه رشد جمعيت با سطح توسعه هماهنگ نباشد، موجب بروز مشكلات خواهد شد؛ و متأسفانه كشورهاى اسلامى، امروزه با مشكلات ناشى از ازدياد بدون رويه جمعيت دست به گريبان‌اند.

نرخ رشد جمعيت در ميان مسلمانان نسبت به مناطق ديگر بالاتر بوده و نزديك به نصف جمعيت اين مجموعه زير پانزده سال هستند. افزايش فوق‌العاده تقاضا براى امكانات آموزشى و خدمات عمومى از مشكلات جدى اين كشورها در سالهاى آينده خواهد بود. نزديك به 60% بيكاران در اين منطقه افرادى هستند كه براى نخستين بار به دنبال اشتغال مى‌باشند. به طور متوسط نرخ بيكارى در ميان مسلمانان ده درصد بوده و تا 22% نيز در مورد الجزاير مشاهده مى‌شود. در شرايطى كه نرخ رشد جمعيت 7/ 2% مى‌باشد، نرخ رشد نيروى كار 2/ 3% تخمين زده مى‌شود. تا سال 2010 نزديك به 47 ميليون نفر وارد بازار كار خواهند شد. مجموعه اين بررسى آمارى معرف اين واقعيت است كه دنياى اسلام با چالشهاى جدى مديريت اقتصادى، اجتماعى و

[1] . همان

[2] . همان