توجه نمى‌كردند، درخت تمدنشان به بار نمى‌نشست. در روزگار كنونى نيز چنانچه تعصبهاى بى‌جا را كنار بگذارند و همدلى گذشته را تجديد كنند، آن شوكت و عظمت ديرينه بار ديگر پديدار خواهد گرديد.

پرسش‌

1. مهم‌ترين عناصر در تعريف تمدن كدامند؟

2. در ميان تعريفهاى ارائه شده در متن كدام تعريف جامع‌تر است؟

3. مفهوم جهانى بودن تمدن اسلامى چيست؟

4. آيه شريفه‌اى كه در مبحث آزادى در تمدن اسلامى آمده ناظر بر كدام جنبه از ابعاد فكرى و اعتقادى انسانهاست؟

5. پژوهشى كوتاه درباره نخستين نظريه‌پرداز تمدنى اسلام، يعنى ابن خلدون تهيه كنيد.