1. به طور مشخص فراگيرى آن دسته از علومى كه ناظر بر انجام صحيح و درست وظايف شرعى آحاد مسلمانان مى‌باشد، بر همگان واجب است و چنين علومى از مصاديق روشن دانشهاى ارزشمند مى‌باشند.

2. كسب علومى كه موجب سعادت دنيوى و اخروى مردم مى‌گردد از ديگر علوم برتر تلقى مى‌شده است.

3. وانهادن علومى كه سود دنيوى يا اخروى ندارند، تشويق گرديده است.

4. با وجود فضيلتى كه علم دين در نزد دانشمندان اسلامى داشته، هيچ منع و محدوديتى براى آموختن ديگر علوم و فنون در كار نبوده و بلكه براى رفع نيازهاى همگانى تشويق نيز شده است.

در حقيقت دانشمندان همه رشته‌هاى علمى سودمند از مقام والايى كه اسلام براى دانشمندان قائل است برخوردارند. [1]

آنچه در دوران شكوفايى تمدن اسلامى رخ داده مؤيد اين حقيقت است كه در سايه تشويقهاى علمى اسلام، در ميان مسلمانان «روحيه علمى» پديد آمد و موجب گرديد كه آنان استعدادهايشان را در همه زمينه‌ها به كار گيرند؛ و كسب علم در جامعه (با هر گرايش دينى)، به صورت يك سنّت درآيد. به خلاف مسيحيت، كه در آن روزگار، علم را تنها به جنبه‌هاى دينى منحصر مى‌دانست، اسلام هيچ‌گونه محدوديتى- به جز موارد زيانبار- براى تحصيل دانش قايل نبود. [2]

همين رويكرد موجب گرديد كه دانشمندان در تمدن اسلامى براى دستيابى به هدفهاى گوناگون به تحصيل دانش بپردازند و آثار بسيار ارزشمندى تأليف نمايند؛ هدفهاى ايشان را مى‌توان به صورت زير فهرست كرد:

1. گسترش شريعت- تفسير قرآن، فقه و حديث- (بيان الفرقانِ شيخ مجتبى قزوينى، تبيانِ شيخ طوسى، شرايع الاسلام محقق حلّى).

[1] . ر. ك. احياء علوم الدين، ابوحامد غزالى، ج 1، باب اول (فى فضل العلم والتعليم و شواهده من النقل والعقل)

[2] . براى آگاهى بيشتر ر. ك. دانش مسلمين، محمدرضا حكيمى، ص 80-81؛ علم و تمدن در اسلام، حسين نصر، ترجمۀ احمد آرام، ص 58-59