به همان اندازه كه رفتار توهين‌آميز، انتقام‌جويانه و كينه توزانه، موجب افزايش كدورت، تيرگى روابط، دشمنى و كينه‌توزى ديگران نسبت به انسان مى‌شود، به همان مقدار- و بلكه بيشتر از آن- نيكى و گذشت و چشم‌پوشى از لغزش‌هاى ديگران نيز موجب رفع كدورت، حسن روابط، دوستى و احترام، عزت و كرامت انسان نزد ديگران مى‌شود. خداوند متعال در آيه زير به آن تصريح كرده است:

(وَ لا تَسْتَوِى الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتى‌ هِىَ احْسَنُ فَاذَا الَّذى‌ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَانَّهُ وَلِىٌّ حَميمٌ وَ ما يُلَقّيها الَّا الَّذينَ صَبَرُوا وَ ما يُلَقّيها الَّا ذُو حَظٍّ عَظيمٍ) (فصلت: 34- 35)

هرگز نيكى و بدى يكسان نيست؛ بدى را با نيكى دفع كن، ناگهان (خواهى ديد) همان كس كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى صميمى شده است. به اين مقام نمى‌رسند مگر كسانى كه داراى صبر و استقامتند و كسانى كه بهره عظيمى (از ايمان و اخلاق) دارند.

همسويى با معيارهاى اسلامى‌

ايمان مذهبى نيز در پرتو اخلاق و سجاياى اخلاقى و روحى شكوفا مى‌گردد (آنچنان كه گفتيم اخلاق در پرتو ايمان دينى احيا و اجرا مى‌شود) هر قدر اخلاق، پسنديده‌تر و گسترده‌تر باشد ايمان نيز كامل‌تر خواهد بود. به عكس، هر مقدار كه انسان از اصول اخلاقى بركنارتر باشد از ايمان نيز دورتر خواهد بود.

به عنوان نمونه، امام محمد باقر (ع) درباره اهميت صفت اخلاقى «رفق و مدارا» در تحقق ايمان فرمود:

«انَّ لِكُلِّ شَىْ‌ءٍ قُفْلًا وَ قُفْلُ الْايمانِ الرِّفْقُ» [1]

براى هر چيز بست و قفلى است و قفل (درب) ايمان رفق و مدارا است.

باز آن حضرت فرمود:

[1] - اصول كافى، ج 2، ص 118، باب الرفق، حديث 1