(وَ لَقَدْ ارْسَلْنا مُوسى‌ بِاياتِنا انْ اخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ الَى النُّورِ ...) (ابراهيم: آيه 5)

در حقيقت، موسى را با آيات خود فرستاديم [و به او فرمان داديم‌] كه قوم خود را از تاريكى‌ها به سوى روشنايى بيرون آر.

و در جوامعى كه نظام و حاكم، الهى نباشد، طاغوت حاكم مى‌شود و نظام طاغوتى، مردم را به تاريكى و بدبختى مى‌كشاند؛

(وَالَّذينَ كَفَرُوا اوْلِيائُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ الَى الظُّلُماتِ) (بقره: 257)

و كسانى كه كفر ورزيده‌اند، سرورانشان طاغوت‌اند كه آنان را از روشنايى به سوى تاريكى‌ها درمى‌آورند.

پى‌ريزى تمدّن اسلامى‌

چنان كه ياد كرديم، همه جوامع دينى از برنامه و نظام خاصى برخوردار بوده‌اند و جرقّه‌هاى نخستين تمدّن بشرى نيز از سوى پيامبران و در ميان دينداران زده شده است، حتى قرآن مجيد اختراع صنايع خاصّى را به پيامبران نسبت مى‌دهد و گوشه‌اى از سلطنت پرشكوه حضرت سليمان (ع) را بازگو كرده است. لذا انديشه تمدّن نيز از دين سرچشمه مى‌گيرد. اگر تمدّن را به معناى شهرنشينى و رويكرد به ظرافت و انس و معرفت و مرحله كامل تربيت اجتماعى بدانيم، [1] باز، تمدن بخشى از معارف و آموزه‌ها دينى است و همواره دينداران بيش از ديگران متمدّن بوده‌اند. در اينجا دورنمايى از تمدّن بزرگ اسلامى را ترسيم مى‌كنيم.

رهبر فرزانه اسلام پس از هجرت [2] به مدينه در اولين فرصت، حكومتى عادلانه و همه‌جانبه تشكيل داد و هر سازمان و تشكيلاتى كه در اداره مملكت نياز بود، تأسيس كرد، از جمله:

[1] - لغت‌نامه دهخدا، ج 4، ص 6109

[2] - سيزده سال تبليغ معارف اسلام و كادر سازى پيامبر در مكه نيز مقدّمه و پى‌ريزى تمدّن بزرگ آينده محسوب‌مى‌شود