الف- نهادهاى سياسى و ادارى؛ همچون امور دفترى، گروه مشاوران، اعزام سفير به كشورهاى ديگر، نصب واليان.

ب- تشكيلات قضايى؛ گرچه مقام قضاوت در درجه اوّل و بالاصالة از شئون رهبر الهى است ولى به سبب گستردگى كشور اسلامى و فراوانى دعواها، يك تشكيلات منظم و مقتدرى براى حل و فصل امور اختلافى لازم است و گسترش دستگاه قضايى از همان زمان نيز پيش‌بينى و حتى شروع شد.

ج- امور لشكرى؛ دين مهم و تمدّن بزرگ اسلام، بدون شك دشمن نيز خواهد داشت و ضرورت تشكيلات نظامى لازمه آن است. به همين دليل از همان زمان تشكيل سپاهى منسجم، در دستور كار رسول اكرم (ص) قرار گرفت و پيروان خالص دين اسلام به شكل داوطلب و بسيجى به دفاع از كيان آيين خويش پرداختند و جملگى از دانش نظامى، آموزش كافى، مهارت‌هاى رزمى، اطلاعاتى و تاكتيكى بالايى برخوردار بودند.

د- آموزش و پرورش نيز در متن دعوت پيامبر قرار داشت كه در حد بالايى به آن همّت مى‌گماشت؛

(... يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ ...) (جمعه: آيه 2)

[پيامبر] آيات خدا را بر مردم مى‌خواند و آنان را تربيت مى‌كرد و كتاب و حكمت، تعليم مى‌داد.

ه- سازمان اقتصادى؛ در شريعت مقدّس اسلام، امورى چون انفال، فى‌ء، خمس، زكات و صدقه، انفاق و احسان، وقف و خيرات، ديات و كفّارات، ارث، معاملات، تجارت و ... زير مجموعه سازمان اقتصادى نيرومندى را تشكيل مى‌دهند كه در نوع خود بى‌نظير است.

و- وضع قوانين و مقررات؛ اسلام در همه ابعاد زندگى، قوانين و مقررات خاصّى را وضع و پيروان خويش را بدانها ملزم كرده است و رعايت آنها انسان‌ها و اجتماع را در عالى‌ترين سطح ترقى و تكامل قرار مى‌دهد. امام خمينى (ره) پيرامون جامعيت و سازندگى احكام اسلام مى‌فرمايد: