شروع مبارزه امامان‌

پس از وفات رسول خدا (ص) و انحرافى كه در امر خلافت رخ داد، امام على (ع) اقدامات خود را در دو جهت سامان داد:

1- تبيين اسلام ناب و ابطال تحريف‌هايى كه در دين ايجاد مى‌شد. با غصب خلافت، مرجعيت دينى امام نيز مسكوت گذاشته شد. كم كم افرادى به عنوان عالم و مفسر و فقيه به جامعه معرفى شدند و به طور رسمى وظيفه تبيين و تفسير دين به آنها واگذار شد و حال آن كه صلاحيّت نداشتند. امام على (ع) در دوران خلفا با همه محدوديتى كه داشت، سعى در تبيين دين و نفى تحريف‌ها داشت و حاكمان نيز گاهى از سر ناچارى براى تبيين دين به امام متوسل مى‌شدند. در دوران كوتاه خلافت خويش نيز امام از هر فرصتى براى تبيين اسلام ناب و نفى تحريف‌ها از معارف و احكام قرآن بهره برد و خطبه‌هاى پر محتواى امام ناظر به اين تلاش گسترده آن حضرت است.

2- معرفى خود به عنوان تنها كسى كه صلاحيت تصدّى حكومت را دارد. در اين زمينه نيز امام هر چه توانست، كوتاهى نكرد و در مواقف متعدد صلاحيت منحصر به فرد خود را براى تصدى حكومت اسلامى بيان كرد. بهترين نمونه اقدامات آن حضرت در اين زمينه، قسم دادن‌هاى ايشان و اقرار گرفتن از مخاطبان در دوران خلفاست. [1]

امام على (ع) در طول دوران خلفا به انجام اين دو وظيفه همت گماشت تا اين كه بعد از كشته شدن خليفه سوم، جامعه بيزار از ظلم و ستم و بى‌عدالتى، به امام رو آورد و ايشان حجت را بر خود تمام ديد و خلافت را به عهده گرفت. متأسفانه انحرافات بعد از پيامبر (ص)، چنان در عمق روح افراد و لايه‌هاى زيرين اجتماع نفوذ كرده بود و عموم مردم چنان به روش‌هاى غير اسلامى خو گرفته بودند و ذائقه‌ها چنان انحراف يافته بود كه روش عادلانه امام على (ع) را هضم نمى‌كرد و حلاوت قسط و عدل امام در كام‌ها تلخ مى‌نمود. دشمنان نيز دسيسه‌ها كردند به طورى كه حكومت امام ديرى نينجاميد و با شهادت‌

[1] - اين مناشده‌ها هم در زمان ابوبكر بود. (احتجاج، ص 83 و 117) و هم با اهل شوراى شش نفرۀ تعيين خليفۀ بعد از عمر. (همان، ص 132 و 146)