درس اول:

دين، جامعيت و كمال آن‌

پيشينه دين و دين‌دارى‌

بررسى‌هاى تاريخى نشان مى‌دهد كه دين همزاد انسان بوده و بشر از آغاز زندگى‌اش بر روى زمين به فرمان فطرت و به جهت تأمين نياز روحى و نيز ارضاى حس مذهبى خويش، پيوسته به دين و دين‌دارى (با نمادهاى گوناگون آن) گرايش داشته، و يك يا چند پديده و موجود طبيعى يا ماورايى را (صرف‌نظر از درستى يا نادرستى عقيده و عمل بر پايه آن) مورد تقديس و پرستش قرار داده است.

مورّخان و پژوهشگران، نخستين انسان متدين روى زمين (اگر نگوييم نخستين انسان روى زمين) را نوعى انسان به نام «نئاندرتال» مى‌دانند كه ما بين حدود بيست و پنج تا صد هزار سال پيش مى‌زيسته است. بعضى آثار و اشياء كه از قبور اين آدميان به دست آمده، از نوع اعتقادات آنها حكايت مى‌كند.

از مرحله آغازين تاريخ كه بگذريم و به عالى‌ترين سطح فرهنگ عصر حجر، يعنى به دوره حدود بيست و پنج هزار سال پيش برسيم، با انسان‌هاى متكامل‌تر و با نژاد برتر به نام «كرومانيون» برمى‌خوريم. آن‌ها نيز با به جا گذاشتن آثار و علائمى در دل صخره‌ها و بر ديواره‌هاى سنگى و غارها از راه نقاشى و حكاكى، نشان داده‌اند كه از نوعى دين‌دارى برخوردار بوده‌اند. [1]

[1] - ر. ك. تاريخ جامع اديان، جان ناس، ترجمۀ على‌اصغر حكمت، ص 7-11، انتشارات پيروز؛ اديان زندۀ جهان، رابرت ا. هيوم، ترجمۀ عبدالرحيم گواهى، ص 17-18، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران