درس دوم:

دين و تكثرگرايى‌

از پرسش‌هاى مطرح در محافل روشنفكرى درباره دين اين است كه با توجه به تعدد اديان و مذاهب- كه هر كدام به نوعى ادعاى حقانيت دارند- آيا به‌راستى همگى بر حق‌اند؟

و اگر بر حق نيستند پس دين حق كدام است و آيا اساساً مى‌توان پذيرفت كه تنها يك دين يا مذهب بر حق باشد و بقيه باطل؟ زيرا در اين صورت و با فرض ناخالص و باطل بودن بقيه اديان و مذاهب، پس فرجام و سرنوشت پيروان ساير اديان و مذاهب- كه اكثريت مردم روى زمين را دربرمى‌گيرد- چه مى‌شود؟

نوع افرادى كه اين‌گونه ترديدها و شبهات را نسبت به اديان و مذاهب ابراز مى‌دارند تحت تأثير فرهنگ غرب بوده و براساس نظريه پلوراليسم دينى [1] مطرح در غرب، چنين مسائلى را بيان مى‌كنند وگرنه كسانى كه اسلام ناب محمدى (ص) را به‌عنوان دين خاتم با جامعيت و كمال مطلقش قبول داشته و از توانايى و پاسخگويى‌اش به اين‌گونه مسائل آگاه باشند، هرگز چنين ترديدها و پرسش‌هايى را مطرح نمى‌كنند.

عصاره نظريه كثرت‌گرايى دينى، اين است كه اديان گوناگون، همگى مى‌توانند مايه رستگارى يا كمال نفس پيروان خود شوند؛ يعنى دايره حقيقت و حقانيت در دين و يا دين حق را گسترده گرفته و در يك دين يا مذهب خاص منحصر و محصور نمى‌دانند. [2]

[1] - واژۀ پلوراليسم "msilarulp" به معناى كثرت‌انگارى، چندگانه گرايى و متكثر و متعدد دانستن دين حق و نفى‌انحصار از آن است. براى تحقيق بيشتر از جمله ر. ك. فصلنامۀ كتاب نقد، ويژۀ پلوراليزم دينى و تكثرگرايى، شمارۀ 4؛ اسلام و كثرت‌گرايى دينى، محمد لگنهاوزن، ترجمۀ نرجس جواندل

[2] - يكى از مدعيان پر و پا قرص پلوراليسم دينى به معناى مزبور در غرب، «جان هيك» است. ر. ك. فلسفۀ دين، جان هيك، ترجمۀ بهرام‌راد، ص 238-239