درآورد. [1] گرچه به ظاهر طرف قرارداد فردى انگليسى بود اما دولت انگلستان در پشت قضيه قرار داشت و هدف وى از اين قرارداد، سلطه همه‌جانبه بر ايران بود. به همين جهت با شروع كار كمپانى، حدود چندصد نفر زن و مرد انگليسى وارد ايران شده به تبليغ مسيحيت، ايجاد مراكز فساد، شرابخانه و مجالس رقص و پايكوبى پرداختند و همزمان با آن تفنگداران كمپانى [2] در شهرها پراكنده گشته و تحت اين عنوان، متعرض جان و مال مردم مى‌شدند. [3]

علماى متعهد و مردم مسلمان ايران با پيش آمدن اين وقايع به زودى به عمق فاجعه پى برده و در شهرهاى شيراز، اصفهان، تبريز و مشهد تظاهراتى، عليه كمپانى انگليس و اقدام خائنانه دولت برپا كردند. در جريان اين تظاهرات عده‌اى از مردم شيراز كشته و بعضى از علما تبعيد شدند. [4]

ميرزاى شيرازى پس از اطلاع از حوادث پيش آمده در راستاى وظيفه خود مبنى بر پاسدارى از اسلام ابتدا طى نامه‌اى به شاه، مخالفت اين قرارداد و قراردادهاى ديگر از اين قبيل را با دستورات قرآن مجيد يادآورى كرد و نگرانى خود را از اوضاع پيش آمده و تبعيد علما ابراز داشت و خواستار لغو قرارداد گرديد. اما شاه مغرور به نامه وى نه تنها ترتيب‌اثر نداد بلكه درصدد توجيه كار خود برآمد و عذر آورد كه لغو قرارداد مستلزم خسارتهايى است كه دولت از عهده آن برنمى‌آيد. ميرزا با كمال قاطعيت به نماينده شاه گفت: اگر دولت از عهده فسخ قرارداد برنمى‌آيد، ملت از عهده آن بر خواهد آمد و من به خواست خدا اين قرارداد را برهم مى‌زنم. [5]

ميرزا سرانجام حرف آخر را زد و حكم تحريم تنباكو بدين شرح صادر شد.

بسم اللّه الرحمن الرحيم الْيَوم استعمال تنباكو و توتون بِاىِّ نَحْوٍ كانَ، در حكم مُحارِبَه با امام

[1] - تاريخ سياسى معاصر ايران، جلال‌الدين مدنى، ص 23-24، نشر دفتر انتشارات اسلامى، قم.

[2] - انگليسى‌ها تعدادى از ايرانى‌ها را استخدام كرده و اسب‌هاى عالى و سلاح در اختيارشان گذاشته‌بودند تا از منافع كمپانى‌حمايت كنند.

[3] - ميرزاى شيرازى احياگر قدرت فتوا، محمود مدنى، ص 99-100.

[4] - همان، ص 103.

[5] - تاريخ سياسى معاصر ايران، ص 29.