عذر شرعى در برابر ستم سكوت كردند چراكه اين امر خاصيت و بازتاب حوادث اجتماعى و جريان سنت است.

(وَاتَّقوُا فِتْنَةً لاتُصيبَنَّ الَّذينَ ظَلَموُا مِنْكُمْ خاصَّةً) [1]

و از فتنه‌اى بپرهيزيد كه تنها به ستمكاران شما نمى‌رسد. (بلكه همه را فرا خواهد گرفت چرا كه ديگران سكوت كردند.)

حضرت على عليه السلام مى‌فرمايد:

اى مردم! رضايت و نارضايتى (بر عملى) موجب وحدت پاداش و كيفر مردم مى‌گردد (كسانى كه راضى به آن عملند در كيفر و پاداش شريكند) ناقه ثمود را يك نفر بيشتر پى نكرد، اما عذاب و كيفر آن، همه قوم ثمود را فراگرفت، زيرا همه به عمل او راضى بودند، خداوند مى‌فرمايد: (فَعَقَرُوها فَاصْبَحُوا نادِمينَ) [2]آن را پى كردند ولى (سرانجام پس از نزول بلا) پشيمان گشتند. سرزمين آنان همچون آهن گداخته‌اى كه در زمين نرم فرو رود، يك‌باره فريادى برآورد و فروكش كرد! (و بدين طريق كيفر اعمال زشت خود را ديدند». [3]

4- قانون‌مدارى‌

واقعگرايى و قانونمندى از ديگر ويژگيهاى سنتهاست بدين معنا كه ترقى يا انحطاط فرهنگ و تمدن يا پيروزى و شكست گروهى در جنگ و سياست به صورت تصادفى، يا يك‌جانبه و بدون محاسبه و خارج از حوزه «عليّت» نيست بلكه بر اساس واقع‌بينى و بدور از هرگونه محافظه‌كارى است. شكست مسلمانان در جنگ «احد» نمونه بارزى است در اين‌باره: پيروزى حقِ طبيعى يك جنگجوست و به وجود آمدنش شرايط مساعد و عوامل ويژه‌اى مى‌طلبد كه بايد منطبق با همان ضوابط و سنن در تكوين و تشريع باشد.

مسلمانان در جنگ احد چون نتوانستند خود را با شرايط پيروزى كه اطاعت از فرماندهى و استقامت، از جمله آنهاست هماهنگ كنند شكست خوردند. زيرا آنها بطور كامل از

[1] - انفال (8)، آيۀ 25.

[2] - شعرا (26)، آيۀ 157.

[3] - نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبۀ 201، ص 319.