ب- آزمايش مردم:

آزمايش از ديگر سنتهاى تاريخى و اجتماعى است. اين موضوع كه با تعبيراتى چون «فتنه» و «بلاء» آمده، در موارد زيادى مطرح شده است و در دو صورت فردى و اجتماعى قابل بررسى است بدين معنا كه خداوند گاهى شخصى را مى‌آزمايد تا قدرت روحى، ظرفيّت، سپاسگذارى يا ناسپاسى او روشن شود:

(وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَىْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجوُعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْامْوالِ وَ الْانْفُسِ وَ الَّثمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ) [1]

به يقين همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى و كاهش در مالها و جانها و ميوه‌ها آزمايش مى‌كنيم؛ و بشارت ده به استقامت كنندگان!

گاهى امتحان الهى در سطح گسترده و براى يك قوم، گروه و ملتى مطرح مى‌شود:

(قالَ فَانَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِنْ بَعْدِكَ وَ اضَلَّهُمُ السَّامِرِىُّ) [2]

«فرمود: ما قوم تو را بعد از تو آزموديم و سامرى آنها را گمراه ساخت.»

و نيز مى‌فرمايد:

(وَ لَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَ جاءَهُمْ رَسوُلٌ كَريمٌ) [3]

و ما پيش از اينها قوم فرعون را آزموديم و رسول بزرگوارى به سراغشان آمد.

ج- هدف از آزمايش:

خداوند از گذشته و آينده، ظاهر و باطن افراد و جوامع آگاه است و با امتحان كردن و يا امتحان نكردن انسانها نه بر علمش افزوده مى‌شود و نه مشكلى به وجود مى‌آيد بلكه هدف خداوند اين است كه با آزمايش، استعداد، شايستگى و توانمندى افراد را براى خودشان آشكار سازد تا آنها را براى پذيرش تعليمات دينى آماده نمايد.

[1] - بقره (2)، آيۀ 155.

[2] - طه (20)، آيۀ 85.

[3] - دخان (44)، آيۀ 17.