2- سنتهاى مشروط

موضعگيريهاى درست يا نادرست در مقابل تعاليم الهى و استقبال از راه حق يا باطل، زمينه را براى برخى از سنتهاى الهى آماده مى‌كند كه از آنها به سنتهاى «مشروط» و «مقيّد» تعبير مى‌شود؛ يعنى سنتهايى كه معلول رفتار مردمند، همانند:

سنت امداد

عامّترين و كلّى‌ترين سنّتى كه خداوند براى حمايت از انسانها اعمال مى‌كند، سنت «امداد» است. بدين معنا كه خدا، هم كسانى را كه طالب دنيا و كمالات مادّى و دنيوى باشند و در راه باطل گام گذارند يارى مى‌كند و هم كسانى را كه جوياى آخرت و كمالات معنوى باشند و در طريق حق گام بردارند، يعنى وسايل پيشرفت و نيل به هدف را براى هر دو گروه فراهم مى‌سازد. [1]آيات زيادى به آن تصريح دارد از جمله:

(مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الْاخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فى حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مالَهُ فِى الْاخِرَةِ مِنْ نَصيبٍ) [2]

كسى‌كه زراعت آخرت‌را بخواهد، به‌كشت او بركت و افزايش مى‌دهيم و بر محصولش مى‌افزاييم؛ و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد، كمى از آن را به او مى‌دهيم اما در آخرت بهره‌اى ندارد.

در جاى ديگر مى‌فرمايد:

«آن كس كه (تنها) زندگى زودگذر (دنيا) را مى‌طلبد، آن مقدار از آن را كه بخواهيم- و به هر كس اراده كنيم- مى‌دهيم؛ سپس دوزخ را براى او قرار خواهيم داد، كه در آتش سوزانش مى‌سوزد در حالى كه نكوهيده و رانده (درگاه خدا) است. و آن كس كه سراى آخرت را بطلبد و براى آن سعى و كوشش كند- درحالى كه ايمان داشته باشد- سعى و تلاش او، (از سوى خدا)

[1] - جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، ص 435.

[2] - شورى (42)، آيۀ 20.