درس اوّل

كليات تاريخ‌

واژه تاريخ‌

واژه تاريخ از متداولترين واژه هايى است كه در محاورات مردم جريان دارد، اين كلمه از مادّه «ارْخ» و «وَرْخ» به معناى شناخت و تعيين زمان وقوع يك رويداد است. [1]چون زلزله، طوفان، جنگ بزرگ و .... مؤيّد اين معنا روايتى است از حضرت على عليه السلام كه مى‌فرمايد:

«مَعاشِرَ النَّاسِ اقيموُا تاريخَ اْلوَقْتِ وَ اعْلَمُوهُ ...» [2]

اى مردم! تعيين وقت (وتاريخ حادثه) را بنويسيد و آن را اعلام نماييد.

همچنين از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده است كه مى‌فرمايد:

«مَنْ وَرَّخَ مُؤْمِناً فَكَأَنَّمااحْياهُ» [3]

هر كس سرگذشت مؤمنى را ثبت كند گويا او را زنده كرده است.

سرگذشت واژه تاريخ‌

آيا «تاريخ» يك كلمه عربى است يا ريشه در زبانهاى ديگر دارد كه بتدريج داخل زبان عربى شده است؟ دراين‌باره نظرات مختلفى داده‌اند ولى چون مورد بحث ما نيست؛ ناگفته مى گذريم و تنها به چند نكته بسنده مى‌كنيم:

الف- واژه تاريخ در قرآن بكار نرفته است و براى بيان حوادث تاريخى

[1] - ر. ك: مجمع البحرين، ج 2، ص 429.

[2] - بحار الانوار، ج 33، ص 282.

[3] - سفينة البحار، شيخ عباس قمى، ج 2، ص 640.