و اهميت آن، قرآن از واژه‌هايى چون: «عبرت»، «قصه»[1]، «نبأ» [2] (خبر بسيار مهم)، ذكر (ياد) [3]و مادّه «قول» [4]استفاده كرده است.

ب- تاريخ به مفهوم گاه‌شمارى آن، در آغاز شكوفايى اسلام و در دهه اوّل هجرى توسط رسول اكرم در فرهنگ اجتماعى و زبان مردم متداول شد. [5] و از سال اوّل هجرى، شمارش ايّام، ثبت رويدادها، قراردادها و عهدنامه‌هايى كه پيامبر اسلام با اقوام و قبايل مى‌بست با سال و ماه هجرى معيّن گرديد. [6]معاهده او با يهوديان «مقناوى» و «بنى‌حبيبه» و برادران و خويشاوندان سلمان در شيراز از جمله آنهاست. [7]

ج- در زبان فارسى نيز اصطلاح «تاريخ» به همان معنا و مفهوم كه در زبان عربى وجود دارد، كاربرد پيدا كرده و در متون كهن به‌كار رفته و امروز نيز همان معنا را داراست. [8]

تعريف تاريخ‌

پيش از پرداختن به نظر قرآن درباره تاريخ، به نظريات برخى از مورّخان و انديشمندان مى‌پردازيم تا ببينيم تاريخ از نظر آنها چگونه تعريف و تفسير شده است و با بينش قرآن تا چه حدّ نزديك است، مقصود از تاريخ در اين كتاب بررسى سرگذشت انسانهاست نه دگرگونيهاى يك حوزه هستى در طول زمان همانند مطالعه پيدايش و تحوّلات حيات (زيست شناسى) يا مطالعه دگرگونيهاى زمين (زمين شناسى). [9]

تاريخ در نظر «مقريزى» مورخ مشهور عبارت است از:

[1] - يوسف (12)، آيۀ 111:( لَقَدْ كٰانَ‌ فِي قَصَصِهِمْ‌ عِبْرَةٌ‌ لِأُولِي الْأَلْبٰابِ‌) همانا در قصه‌هاى آنان (پيامبران و امتهايشان) عبرتى‌است براى خردمندان.

[2] - مائده (5)، آيۀ 27:(وَ اتْلُ‌ عَلَيْهِمْ‌ نَبَأَ ابْنَيْ‌ آدَمَ‌ بِالْحَقِّ‌) خبر دو فرزند آدم را به درستى برايشان بخوان.

[3] - مريم (19)، آيۀ 17:(... وَ اذْكُرْ عَبْدَنٰا دٰاوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ‌ أَوّٰابٌ‌) به يادآور بندۀ ما داوود صاحب قدرت را، كه او بسيار توبه كننده بود.

[4] - بقره (2)، آيۀ 30: (وَإِذْ قٰالَ‌ رَبُّكَ‌ لِلْمَلاٰئِكَةِ‌ إِنِّي جٰاعِلٌ‌ فِي الْأَرْضِ‌ خَلِيفَةً‌) و هنگامى كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من درروى زمين جانشينى قرار خواهم داد.

[5] - سفينة البحار، ج 2، ص 641.

[6] - تحقيقى دربارۀ تاريخ هجرى، جعفر مرتضى العاملى، ص 36-38.

[7] - مكاتيب الرّسول، على‌احمد ميانجى، ج 1، ص 288-290.

[8] - لغتنامۀ دهخدا، ج 14، ص 139.

[9] - مقدّمه‌اى بر روش تحقيق در تاريخ، م - ذاكر، ص 8.