را پايان يافته تلقّى مى‌كردند. از طرفى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مشتاق بود زمينه براى تبيين آيات قرآن كه بتدريج در حال نزول بود، آماده شود و بتواند رسالت خود را انجام دهد. [1]و نيز از اين كه مردم مكّه تن به رسالت وى نمى‌دادند نگران و دورى از حرم امن الهى بر او ناگوار بود. با جمود فكرى و جوّ خفقان حاكم بر اين شهر، باور كردنى نبود كه آيين اسلام به سرعت رونق يابد و مردم حجاز نبوت محمّد صلى الله عليه و آله را بپذيرند و پيامبر دوباره و به سلامت و عزّت به مكّه برگردد و به مكتبش رونق بخشد، در چنين شرايطى، خداوند با نزول آيه‌اى برگشت پيروزمندانه او را به مكّه، نويد داد و از نگرانى رهايى بخشيد:

(انَّ الَّذى‌ فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْانَ لَرادُّكَ الى‌ مَعادٍ) [2]

براستى آن كس كه [قرائت، تبليغ و عمل به‌] قرآن را برايت واجب كرده است به يقين تو را به وعده‌گاهت باز مى‌گرداند.

بافت آيه و جوّ حاكم بر سوره كه در مورد نجات حضرت موسى و بنى اسرائيل از فرعونيان است، اين معنا را مى‌رساند كه پيروان محمّد صلى الله عليه و آله نيز چون قوم موسى‌ عليه السلام در امنيّت كامل، به‌جايگاه اوليه و ميعادگاه رسالت «مكّه مكرّمه» بازخواهندگشت و از غُربت و ستمزدگى نجات يافته و موقعيّت اجتماعى و سياسى خواهند يافت. خداوند با اين داستان، «مى‌خواهد (نه‌تنها به پيامبر بلكه) به همه مؤمنان وعده‌اى نيكو دهد كه به‌زودى از فتنه‌ها و شدائد و عسرت و سختى كه اكنون گرفتارش هستند نجاتشان داده و دينشان را بر همه اديان برترى مى‌بخشد و آنان را بعد از آنكه در زمين جايى نداشتند، مكنت مى‌دهد». [3]

تحقّق پيشگويى‌

اين پيشگويى تاريخى پس از هشت سال تحقق يافت و پيامبر همراه ده‌هزار نفر با فتح و پيروزى و درحالى به مكّه برگشت كه پايه‌هاى دينش محكم و اركان ملتش مستحكم‌

[1] - الكاشف، ج 6، ص 90.

[2] - قصص (28)، آيۀ 85.

[3] - ترجمۀ الميزان، ج 16، ص 129، با دخل و تصرف.